یکی از پرچالش‌ترین جنبه‌های مهاجرت، نسبت هویتی مهاجران با مقصد است که تکلیف پیوندهای هستی‌شناسانه مهاجر را روشن می‌سازد. چالش‌های هویتی مهاجران در مقصد از آن جهت اهمیت دارد که از یک‌سو می‌تواند به ادغام در جامعه مقصد کمک کند و از سوی دیگر می‌تواند به تعلیق ناتمام او بینجامد. موضوع بازگشت/عدم بازگشت نخبگان نیز بسیار مهم است چراکه بازگشت/عدم بازگشت مهاجران معیار روشنی بر توسعه‌یافتگی یک جامعه و دلایل آن بازنمای شرایط سازنده این وضعیت است. لذا، مسئله این مطالعه، واکاوی و تشریح فرایندی زمینه‌ها و شرایط مؤثر در مهاجرت، چالش‌های هویتی و پیامدهای آن در زمینه ادغام و تصمیم به بازگشت مهاجران است. هویت اجتماعی در مطالعه حاضر به‌مثابه پیوندهای سیالی است که مبتنی بر ارزیابی‌های زمینه‌مند نسبت به پدیده‌های اجتماعاً قابل ارزیابی و در فضایی مقایسه‌محور برساخته می‌شود، بر این اساس چالش‌های هویتی مهاجران در پارادایم تفسیری و با استفاده از روش نظریه زمینه‌ای موردمطالعه قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد مهاجران ایرانی با نگاه به غرب به‌عنوان یک محیط مرجع به بازاندیشی در وضعیت جامعه مبدأ دست می‌زنند و به این واسطه دچار فک‌شدگی هویتی از میدان مبدأ می‌گردند. اما چالش‌های هویتی در مقصد می‌تواند به دو سرنوشت منتهی گردد؛ جامعه‌پذیری تناقض‌آمیز مضاعف و تعلیق ناتمام یا جامعه‌پذیری موفق. در حالت اخیر بازگشت مهاجران به مبدأ منتفی است، اما با تجربه تعلیق ناتمام، مهاجران یا به زندگی اقتصادی در مقصد ادامه می‌دهند و شرایط درمیان‌بودگی را تجربه می‌کنند، یا با تحت‌فشار پیوندهای اجتماعی خود در مبدأ و عدم توفیق در پیوندیابی در مقصد به مبدأ بازمی‌گردند.

کلمات کلیدی