این مقاله قصد دارد با توجه به زمینه‌های شکل‌گیری هویت حرفه‌ای معلم در نظام آموزش‌وپرورش ایران، چارچوبی ارائه کند تا انواعی از هویتهای حرفه‌ای را که می‌توان برای معلمان ایرانی متصور شد، از منظر مناسبات قدرت بازنمایی کند. بدین منظور نخست با گردآوری روایتهای محیطی و تحلیل اولیه گفتمانهای موجود در هر یک، انواعی از مقوله‌ها در زمینۀ هویت حرفه‌ای معلم شناسایی شد که جملگی به تأثیر قدرت بر تکوین هویت اشاره می­‌کرد. در ادامه برای ساماندهی یافته‌های اولیه ذیل یک نظریه معتبر، به آرای میشل فوکو و رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی وی مراجعه شد. به همین منظور، به روش اسنادی تحلیلی یک ماتریس دوبعدی همچون یک سامان دانایی (اپیستمه) به‌عنوان چارچوبی برای نمایش انواع هویتهای محتمل معلم در بافت و ساختار آموزش‌وپرورش ایران تنظیم شد که یکی از ابعاد آن به عناصر سازنده قدرتهای حاکم بر عمل حرفه‌ای معلم و بعد دیگر بر انواع واکنشهای معلمان به این عناصر قدرت اشاره دارد. از تقاطع این ابعاد انواع احتمالاتی به‌دست‌آمده است که هر یک می‌تواند گویای یک نماد هویتی برای معلم باشد. لذا انواع هویتهایی را که به‌صورت نظام‌مند در چارچوب ماتریس‌­گونه \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"قدرت به‌مثابه مراقبت\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"جایگذاری شده‌اند می‌توان به‌عنوان یافته‌های اصلی این تحقیق معرفی کرد که برای تبیین محدوده تغییرات هویتی معلمان ایرانی بر اساس جابه‌­جایی در مناسبات قدرت راهگشاست.

کلمات کلیدی