مقدمه: شیوع COVID-19 باعث مشکلات زیست محیطی زیاد، از جمله افزایش زباله های پزشکی و پسماندهای خانگی، افزایش مصارف شوینده ها، کاهش بازیافت زباله و آلودگی منابع آب های سطحی و زیرزمینی از طریق ورود فاضلاب های آلوده و انتقال شیرابه و همچنین افزایش تقاضا و مصرف آب در بخش خانگی شده است. RNA ویروس COVID-19 در مدفوع، ادرار و فاضلاب ها در مناطق مختلف دنیا دیده شده، و در حقیقت فاضلاب بیمارستان ها، به ویژه واحدهای بیماری های عفونی، حاوی ویروس همه گیر COVID-19 می باشد. بنابراین، شناخت و مطالعه این ویروس در فاضلاب ها بمنظور حفاظت از کیفیت منابع آبی ضروری است. مواد و روش: این مطالعه بر اساس مرور بیش از 200 مورد ادبیات علمی منتشر شده (مقاله، کتاب، گزارش، سایت های معتبر علمی...) در رابطه با ویروس کرونا صورت گرفته است. برای این منظور، از کلیدواژه هایی تحت عنوان \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\" آلودگی منابع آب و فاضلاب توسط ویروس کرونا\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"، \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"اثرات زیست محیطی ویروس کرونا\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"، \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"اثرات شاخص های فیزیکی شیمیایی فاضلاب بر بقای ویروس کرونا\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"، \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"تعداد مبتلایان و فوت در اثر ویروس کرونا\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\" استفاده شد و از طریق ابزارهای الکترونیکی از پایگاه دادهSpringer ، PubMed ، ISI Web of Knowledge و Google Scholar دانلود گردید. همچنین داده های میزان مصرف کمی آب در بخش های مختلف (مسکونی و غیرمسکونی) شهر مشهد و غلظت شاخص های فیزیکی شیمیایی فاضلاب (مانند دما (T)، pH، مواد جامد معلق (TSS)، کل مواد جامد (TS)، آمونیاک و...)، مربوط به تصفیه خانه های خین عرب و پرکندآباد مشهد، از شرکت آب و فاضلاب مشهد بدست آمده است. دیاگرام های مورد نیاز در نرم افزار اکسل رسم، و اثرات زیست محیطی و آلودگی منابع آب به کوید-19 و تغییرات پارامترهای فیزیکی شیمیایی فاضلاب موثر بر بقای COVID-19 در فاضلاب مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج و بحث: شیوع ویروس کرونا در سطح جهان اثرات منفی زیادی بر محیط زیست و منابع آب و فاضلاب داشته و سبب افزایش مصرف آب (در بخش مسکونی) و تولید فاضلاب بیشتر شده است. تا دی ماه 1400 (ژانویه 2022)، در سطح جهان، ایران و استان خراسان رضوی به ترتیب بیش از 312 میلیون نفر، 6 میلیون نفر و 75 هزار نفر مبتلا و بیش از 5/5 میلیون نفر، 133هزار نفر و 11 هزار نفر در اثر شیوع ویروس کرونا فوت شده اند. بطور کلی، تاثیر غلظت شاخص های فیزیکی و شیمیایی فاضلاب بر میزان غلظت و بقای COVID-19 در جهان (بخصوص در تصفیه خانه کوازولوناتال آفریقای جنوبی) اثبات شده است. بررسی نتایج این مطالعه نشان میدهد که پارامترهای هر فاضلاب و بقا و غلظت COVID-19 به ویژگی های منشا فاضلاب بستگی دارد که در تحقیقات مربوط به اپیدومیولوژی فاضلاب باید به آن توجه ویژه کرد. تغییرات غلظت شاخص های فیزیکی و شیمیایی فاضلاب تصفیه خانه های مشهد (پرکندآباد و خین عرب) نشان میدهد، غلظت برخی از شاخص های فاضلاب افزایش داشته است که دلیل آن را می توان به ورود زیادی مواد آلی و شیمیایی و مواد جامد (معلق، محلول و فرار) مثل مواد شوینده و ضدعفونی کننده، مواد دارویی و ضایعات بیمارستانی و درمانی به فاضلاب بعد از شیوع COVID-19 نسبت داد. نتیجه گیری: شیوع ویروس کرونا در جهان نه تنها باعث مبتلا و فوت شدن افراد زیادی شده است، بلکه مصرف آب در بخش مسکونی افزایش و در بخش غیرمسکونی کاهش یافته است. غلظت برخی از شاخص های فیزیکی شیمیایی فاضلاب (مانند pH, TS و آمونیاک) بر غلظت، بقا و ماندگاری ویروس کرونا در فاضلاب موثر است. بنابراین با تعیین غلظت این شاخص ها در فاضلاب در زمان های مختلف و نظارت بر تغییرات آن، میتوان به بقای ویروس COVID-19 در فاضلاب، میزان مبتلایان و آلودگی هر منطقه به ویروس پی برده و COVID-19 را کنترل و میزان آلودگی و ابتلا را مدیریت کرد.

کلمات کلیدی