تنش‌های محیطی مهم‌ترین عامل در کاهش عملکرد محصولات به شمار می‌روند و تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد در گیاهان محسوب می‌شود. به منظور بررسی اثر محلول‌پاشی کیتوزان بر خصوصیات رشدی، بیوشیمیایی و میزان اسانس مرزه (Satureja hortensis L.) تحت سطوح مختلف رطوبت خاک، این پژوهش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 2 فاکتور و در 3 تکرار در سال 98-1399 در گلخانه‌های تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. فاکتور اول سطوح مختلف رطوبت خاک (30، 60 و 90 درصد ظرفیت زراعی) و فاکتور دوم سطوح مختلف محلول‌پاشی کیتوزان (شاهد آب، شاهد اسید استیک، 5/۰، 1 و 2 گرم در لیتر) بود. صفات مورد بررسی شامل خصوصیات رشدی، زیست توده تر و خشک اندام هوایی و ریشه، محتوای نسبی آب برگ، نشت الکترولیت، میزان پرولین، مالون‌دی‌آلدهید، هیدروژن‌پراکسید و اسانس بودند. براساس نتایج به‌دست آمده با کاهش رطوبت خاک، شاخص‌های رشدی و محتوای نسبی آب برگ گیاه به‌طور معنی‌داری کاهش یافتند و در مقابل بر میزان نشت الکترولیت، پرولین، مالون‌دی‌آلدئید، هیدروژن‌پراکسید و میزان اسانس گیاه افزوده شد. به‌طوریکه بیشترین میزان هیدروژن‌پراکسید (24/0 میلی‌گرم بر گرم وزن تر برگ) در پایین‌ترین سطح رطوبت خاک (30 درصد ظرفیت زراعی) مشاهده شد. به‌طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که کاربرد 5/0 گرم در لیتر کیتوزان باعث بهبود تحمل گیاه مرزه در شرایط تنش خشکی گردید؛ بطوریکه کاربرد این غلظت از کیتوزان به‏ترتیب سبب کاهش 86/8 و 77/23 درصدی نشت الکترولیت و هیدروژن‌پراکسید در بالاترین سطح تنش شد. همچنین کاربرد 5/0 گرم در لیتر کیتوزان در بالاترین سطح از تنش منجر به افزایش میزان ارتفاع گیاه (78/2 درصد)، زیست توده تر اندام هوایی (18/60 درصد) و ریشه (18/118 درصد) و محتوای نسبی آب برگ (6/18 درصد) در مقایسه با شاهد گردید.

کلمات کلیدی