خوشه‌های کشاورزی از تشکل ‏های نوین کشاورزی هستند که می ‏توانند در توسعه روستایی تأثیر مهمی داشته باشند. مقاله حاضر عوامل مؤثر بر توسعه روستایی به‌ویژه نقش خوشه ‏های کشاورزی شهرستان گناباد را بررسی نموده است. برای دستیابی به این هدف از شاخص اسکالوگرام، شاخص موقعیت مکانی و روش حداقل مربعات جزئی استفاده شده است. نتایج شاخص توسعه نشان‌دهنده آن است که روستاهای دهستان حومه که در اطراف شهر گناباد قرار دارند، توسعه‌یافته، روستاهای دهستان‏ های پسکلوت و زیبد، نسبتاً توسعه‌یافته و روستاهای دهستان کاخک در طبقه توسعه ‏نیافته قرار گرفتند. همچنین بر اساس نتایج شاخص ضریب مکانی سه محصول پسته، زعفران و جو برای تشکیل خوشه انتخاب شدند. سپس برای تعیین عوامل مؤثر بر توسعه روستایی در مناطق مورد مطالعه از روش حداقل مربعات جزئی استفاده شد و نتایج این بخش نشان داد که تشکیل این خوشه ‏ها بر فرایند توسعه روستایی منطقه مؤثر است. بنابراین پیشنهاد می ‏شود با تشکیل خوشه‏ پسته در بخش مرکزی و خوشه زعفران در بخش کاخک به بهبود وضعیت توسعه روستایی به‌ویژه در روستاهای توسعه ‏نیافته کمک شود.

کلمات کلیدی