ترکیه، در حالی که آبگیری آن نیز با اعتراضات رسمی دولت ماردین در بالادست رود دجله، در استان ایلیسو افتتاح رسمی سد ایران و عراق همراه بود، تبعات محیطزیستی فراوانی برای کشورهای خاورمیانه به خصوص ایران، عراق و سوریه به همراه دارد. این دومین سد بزرگ ترکیه محسوب میشود. پژوهش حاضر، جستاری انتقادی است که تبعات گاپ سد، به عنوان بخشی از پروژه این اقدام ترکیه را برای کشورهای منطقه خاورمیانه، با رویکردی همه جانبه و براساس دکترین پایداری، مورد بحث قرار میدهد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که افتتاح این سد در نگاهی درازمدت و کلان با تشدید خشکسالی منطقه ای، از بین بردن زیستگاههای طبیعی، تهدید تنوع زیستی گیاهی و جانوری، نابودی توان زراعی بسیاری از پهنههای کشاورزی و تقویت کانونهای برداشت ریزگرد به ظرفیتهای اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی منطقه خاورمیانه آسیبهای غیرقابل جبرانی را وارد میسازد و با به چالش کشیدن عدالت محیطزیستی منطقهای، موجب تشدید فقر و ایجاد موجی از مهاجرتهای محیطزیستی خواهد شد. در گذشته ساخت سد آتاتورک در ترکیه سبب خشک شدن بخشی از تالاب هورالعظیم که در ترکیه قرار دارد، شده بود که ایران را نیز درگیر بحران ریزگردها کرد. حال نیز با احداث سد ایلیسو باید منتظر فروپاشی اکولوژیکی قریب الوقوع تالاب هورالعظیم بود. پیشنهاد این پژوهش تقویت روابط دیپلماتیک محیطزیستی بین کشورهای مشترک المنافع آسیب دیده در منطقه و اجماع منطقه ای برای مجبورکردن ترکیه برای اقدام عاجل جبرانی، تضمین برای عدم تکرار پروژهش های ناپایدارکننده ی محیطزیست منطقه و همچنین ایجاد سازوکارهای ساختاری و قانونی لازم برای دیدهبانی، نظارت و پایش محیطزیست منطقه است.

کلمات کلیدی