به منظور تعیین عوامل محیطی و مدیریتی بر عملکرد گندم آبی در نواحی مختلف استان خراسان شمالی، روند تغییرات عملکرد در بازه زمانی 2017-1980 مورد بررسی قرار گرفت. سپس مراحل رشدی و عملکرد گیاه گندم توسط مدل DSSAT ، با استفاده از مجموعه داده‌های گرید‌بندی شده AgMERRA شبیه‌سازی شد و اثر تغییرات دما و بارندگی بر عملکرد بوسیله آنالیز پنل دیتا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. طبق نتایج این تحقیق، 63 درصد از تغییرات عملکرد گندم آبی توسط عوامل محیطی (دما و بارندگی) و 37 درصد آن توسط عوامل مدیریتی توضیح داده می‌شوند. دماهای بالاتر ازoC 30، دمای میانگین، برهمکنش میزان و دفعات بارندگی در طول فصل رشد، اثر معنی‌داری بر عملکرد داشتند. طول فصل رشد در تمام مناطق مورد مطالعه شیب کاهشی داشت. مطالعه مراحل حساس رشدی طی سال‌های خوب و ضعیف (به ترتیب دارای عملکرد بالا و پایین دانه گندم) حاکی از این است که در تمام سال‌های ضعیف، دماهای حداقل، پایین‌تر از حد بحرانی (oC 11 -) بودند. در تمامی نواحی و در تمام سال‌های مورد مطالعه، گندم در مرحله پر شدن دانه (خمیری نرم و خمیری سخت) با دمای بالاتر از oC 30 مواجه بود، بنابراین هر اندازه که تاریخ کاشت از مهر ماه (تاریخ کاشت رایج در مناطق مورد مطالعه) به تعویق افتد، کاهش شدید عملکرد را در پی خواهد داشت. بطور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که با بکاربستن شیوه های مدیریتی مؤثر، بویژه انتخاب تاریخ کاشت مناسب می‌توان در جهت بهبود عملکرد گندم اقدام نمود.

کلمات کلیدی