با روی کار آمدن شاهپور دوم ساسانی ( 379-309م)، منازعات ساسانیان و رومی‌ها وارد مرحلۀ جدیدی شد. سیاست شاهپور دوم در این دوره، دستیابی به شهرهای ثروتمند سوریه بود. برای تحقق این هدف، او سه‌بار در دهۀ 340 م. تلاش کرد ازطریق تصرف شهر نصیبین و عبور از بخش علیای رود فرات وارد سوریه شود که هر سه‌بار ناکام برگشت. شاهپور دوم در سال 359م. به پیشنهاد آنتونیوس، یکی از سرداران رومی، تصمیم گرفت این‌بار از بخش میانی رود فرات به‌‌طرف سوریه پیشروی کند که این‌بار هم با شکست مواجه شد. هدف از این پژوهش پاسخ به این سؤال اساسی است که چرا شاهپور دوم با وجود انتخاب تاکتیک جنگی جدید، یعنی حملۀ مستقیم به سوریه در جنگ 359 م. شکست خورد. به نظر می رسد نامۀ سری پروکوپیوس، یکی از سفرای رومی در ایران که توانست مخفیانه برنامۀ جنگی شاهپور را برای حملۀ مستقیم به سوریه به اطلاع رومیان برساند، در این شکست نقش اساسی داشت؛ زیرا رومی‌ها پس از اطلاع از نقشۀ جنگی شاهپور دوم، اقدامات مختلفی ازجمله تقویت دفاعی ساحل فرات، تخریب یا محافظت از پل‌های آن، رویارویی‌نداشتن مستقیم با سپاهیان شاهپور و حضور در قلاع دفاعی شهرها در بین‌النهرین را در پیش گرفتند. با این استراتژی، آنها موفق شدند تا با اقدامات بازدارنده، از پیشروی سپاهیان شاهپور در سوریه جلوگیری کنند. با توجه به اینکه که تا کنون دربارۀ نقش ‌نامۀ سری پروکوپیوس در شکست شاهپور دوم در جنگ سال 359م.، پژوهش مستقلی انجام نشده است، بنابراین در این پژوهش تلاش شده است که با تکیه بر منابع نوشتاری کهن رومی، شواهد باستان‌شناسی و ارزیابی موقعیت جغرافیایی منطقه و با رویکرد تاریخی و روش توصیفی‌تحلیلی، دلایل ناکامی حملۀ شاهپور دوم به سوریه و نقش ‌نامۀ سری پروکوپیوس در این شکست بررسی شود.

کلمات کلیدی