مقدمه و هدف پژوهش: ایجاد خدمات شهری، نیازمند استقرار صحیح این خدمات در سطح شهر است. یکی از مراکز خدماتی که نقش به سزایی را در ایمنی شهر دارا است، ایستگاه‌های آتش‌نشانی هستند. دسترسی سریع و به‌موقع از این ایستگاه‌ها به محل وقوع حادثه نیازمند توزیع بهینه ایستگاه‌های آتش‌نشانی در سطح شهر است. هدف این پژوهش بررسی تخصیص مکان مناسب برای احداث یک ایستگاه آتش‌نشانی در سطح شهر مشهد به کمک روش‌های هیبریدی است. روش پژوهش: این پژوهش از نوع هدف کاربردی بوده و از نظر ماهیت توصیفی تحلیلی است. لایه‌های اطلاعاتی معیارهای فاصله از ایستگاه‌های آتش‌نشانی موجود، مراکز درمانی، راه‌ها، مراکز اداری و مراکز آموزشی در محیط سیستم اطلاعات مکانی آماده شده و با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) وزن دهی شده‌اند. سپس، نقشه همپوشانی این معیارها به پنج کلاس طبقه‌بندی‌شده و 20 نقطه اولیه در کلاس‌های بسیار مناسب و مناسب برای احداث ایستگاه آتش‌نشانی انتخاب شدند. پس ‌از آن با استفاده از الگوریتم‌های ژنتیک (GA) و ازدحام ذرات (PSO) و به کمک معیارهای فاصله از مراکز ورزشی، مراکز مذهبی، پمپ‌بنزین‌ها و گازها، مراکز فرهنگی و تاریخی و تجاری این 20 نقطه انتخاب‌شده با یکدیگر موردقیاس قرارگرفته و نقطه بهینه برای احداث ایستگاه آتش‌نشانی پیشنهاد شده است. یافته‌ها: GA و PSO نقطه یکسانی را با میزان تابع برازش 98/4 به‌عنوان بهترین مکان جهت احداث ایستگاه آتش‌نشانی در شهر مشهد پیشنهاد داده‌اند. نتیجه گیری: نتایج عملکردی دو الگوریتم فرا ابتکاری نشان می‌دهد که با توجه به پارامترهای تعریف‌شده برای هر یک از الگوریتم‌ها، PSO در زمان کمتری نسبت به GA به جواب بهینه برسد.

کلمات کلیدی