بادرنجبویه (Melissa officinalis L.) گیاهی علفی و معطر از تیره نعناعیان (Lamiaceae)، و واجد خواص دارویی فراوانی است که بسیاری از آن ها، به حضور ترکیبات پلی فنلی در این گونه نسبت داده می شوند. ترکیبات فنلی متابولیت های ثانویه زیست فعالی هستند که نقش کلیدی در فرآیندهای رشد و نموی و سازگاری گیاهان با شرایط تنش زای محیطی ایفا می کنند. این ترکیبات کاربردهای متعددی در صنعت دارو و درمان و صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی دارند. تیمار گیاهان با الیسیتورهای زیستی و غیرزیستی، منجر به تحریک تولید و انباشت ترکیبات فنلی در بافت های مختلف می‌شود. در این مطالعه، تأثیر محلول-پاشی با غلظت های مختلف (50 ، 100 و 250 میلی گرم در لیتر) نانولوله های کربنی چند جداره (MWCNT) بر محتوای فنل، اسیدفنلی و فلاونوئید تام و همچنین مقدار برخی ترکیبات پلی فنلی شامل رزمارینیک اسید، سالویانولیک اسید B، آپیژنین و کامفرول در بخش هوایی گیاه بادرنجبویه مورد ارزیابی قرار گرفت. بذرهای سترون، در گلدان های حاوی خاک و ماسه به نسبت (w/w) 1:1، در شرایط فیتوترون (دمای ºC 2±23، شدت نور µmol m-2 s-1 600، دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی)، کشت داده شدند. در مرحله 16 برگی، بخش هوایی گیاهان با غلظت های مختلف MWCNT اسپری شد. برداشت گیاهان 2 و 3 هفته پس از تیمار انجام شد. عصاره گیری از بخش هوایی با متانول 80 درصد و به روش فراصوت صورت گرفت. محتوای کل ترکیبات فنلی، اسیدهای فنلی و فلاونوئیدها به روش اسپکتروفتومتری و مقدار رزمارینیک اسید، سالویانولیک اسیدB، آپیژنین و کامفرول، با تکنیک کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا تعیین شد. بر اساس نتایج، مقدار تمام ترکیبات مورد بررسی، 2 و 3 هفته پس از تیمار با غلظت های 50 و 100 میلی گرم در لیتر MWCNT، به طرز معنی داری (P≤0.05) افزایش یافت. بیشترین مقدار رزمارینیک اسید (mg/g DW (4.86±0.28 و سالویانولیک اسید B (mg/g DW 1.95±0.15)، 3 هفته پس از تیمار با غلظت 100 میلی گرم در لیتر MWCNT مشاهده شد (به ترتیب 09/2 و 68/1 برابر شاهد). حداکثر مقدار آپیژنین(695.47±23.38 µg/g DW) و کامفرول (451.45±21.42 µg/g DW) نیز، در تیمار فوق به دست آمد (به ترتیب 82/2 و 93/1 برابر شاهد). غلظت 250 میلی گرم در لیتر از نانولوله، تاثیر معنی داری بر انباشت متابولیت های مورد مطالعه نداشت. بر اساس پژوهش حاضر، استفاده از نانولوله های کربنی چند جداره، راهکاری مناسب برای افزایش تولید ترکیبات پلی فنلی، به ویژه رزمارینیک اسید، در گیاه بادرنجبویه است که می تواند به بهبود خواص زیستی و دارویی آن کمک کند و به کارگیری آن در مطالعات علمی/کاربردی توصیه می شود

کلمات کلیدی