مقدمه و هدف: تنش شوری یک چالش جهانی در تولید محصولات زراعی است. نخود در دامنه وسیعی از شرایط اقلیمی رشد می‌کند و حساس به تنش شوری است. تنش شوری باعث ایجاد تنش‌های اسمزی، یونی و ثانویه می‌شود و فرآیندهای متابولیکی را در گیاهان مختل می‌کند و درنهایت باعث کاهش عملکرد گیاه می‌شود. استفاده از ارقام نخود متحمل به شوری به­دلیل تثبیت بیولوژیکی نیتروژن می‌تواند به افزایش تولید و بهره‌وری در زمین‌های شور کمک کند. هدف از این مطالعه بررسی اثر تنش شوری بر ویژگی‌های فیزیولوژیک گیاهچه‌های 17 ژنوتیپ نخود بود. مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی تحمل به شوری ژنوتیپ‌های نخود آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه فردوسی مشهد روی 17 ژنوتیپ نخود کابلی به­عنوان کرت فرعی و دو سطح شوری (۱۲ وdS.m-1۱۶) و شاهد (dS.m-10/5) به­عنوان کرت اصلی اجرا گردید. دو هفته بعد از کشت، تنش شوری اعمال شد و چهار هفته پس از اعمال تنش، صفات نشت الکترولیت‌ها، رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی، فنل کل، کربوهیدرات‌های محلول، پرولین، پتانسیل اسمزی، درصد بقاء، میزان سدیم و پتاسیم اندام‌های هوایی و شاخص تحمل به شوری اندازه‌گیری شدند. یافته‌ها: در تمامی ژنوتیپ‌ها با افزایش سطح تنش شوری درصد بقاء کاهش و درصد نشت الکترولیت‌ها افزایش یافت. در سطح تنش شوری dS.m-116 ژنوتیپ‌های MCC72، MCC108 و MCC112 به‌ترتیب با 86/5، 82/6 و 100 درصد بیشترین درصد بقاء را داشتند. در تنش شوری dS.m-116 ژنوتیپ MCC108 با 82 درصد کمترین درصد نشت الکترولیت‌ها را نشان داد و ژنوتیپ‌های MCC12، MCC58 و MCC27 کمترین افزایش درصد نشت الکترولیت‌ها را نسبت به شاهد داشتند. ژنوتیپ‌ها واکنش متفاوتی نسبت به افزایش میزان شوری از نظر محتوای رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی نشان دادند. در ژنوتیپ‌های MCC92، MCC108، MCC112 و MCC296 با افزایش تنش شوری به dS.m-116، بر محتوای کلروفیل a آن‌ها افزوده شد. محتوای کربوهیدرات‌های محلول و پرولین در تمامی ژنوتیپ‌ها با افزایش تنش شوری از شاهد به dS.m-116 افزایش یافت و پتانسیل اسمزی منفی‌تر گردید. نتیجه‌گیری: به‌طورکلی بین ژنوتیپ‌های نخود تنوع زیادی از نظر صفات فیزیولوژیک وجود داشت تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌ها را به پنج گرده تقسیم کرد که مقایسه میانگین گروه‌ها با میانگین کل نشان داد که درصد بقاء در ژنوتیپ‌های گروه چهارم شامل MCC108 و MCC112 نسبت به میانگین کل برتر بودند، بنابراین مطالعات تکمیلی در شرایط مزرعه روی این دو ژنوتیپ توصیه می‌گردد.

کلمات کلیدی