عنوان : ( ارزیابی کمّی توسعه بیابانزایی با استفاده از تغییرات زمانی-مکانی تولید خالص اولیه در مناطق خشک شمال شرق ایران )
نویسندگان: جمال دشتی امیرآباد , شیما نیکو , محمد رحیمی , مرتضی اکبری ,
Full Textچکیده
تولید خالص اوّلیه به عنوان یک شاخص حساس به تغییر پارامترهای اقلیمی و فعالیت‌های انسانی، در ارزیابی فرآیند و توسعه بیابانزایی به شمار می‌آید. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کمّی نقش نسبی تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی بر توسعه بیابانزایی در شهرستان‌های تربت حیدریه و شهرستان بجنورد در شمال شرق ایران و با استفاده از تغییرات زمانی-مکانی تولید خالص اوّلیه (NPP) انجام شد. در این پژوهش، پس از جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات پایه، تولید خالص اوّلیه با اندازه‌گیری زمینی و با روش قطع و توزیع برآورد گردید و سپس با استفاده از مدل CASA و در یک دوره آماری 31 ساله از 1364 تا 1395 شبیه‌سازی شد. تولید خالص اوّلیه پتانسیل با استفاده از مدل تورنت وایت اندازه‌گیری و از تفریق آن با مقدار تولید خالص اوّلیه، NPP ناشی از فعالیت‌های انسانی محاسبه گردید. برای بررسی و تعیین نقش نسبی تغییرات اقلیم و فعالیت‌های انسانی در توسعه و یا بازگشت بیابانزایی، 6 سناریو طراحی شدند. نتایج پژوهش نشان داد که تولید خالص اوّلیه در طول دوره 31 ساله کاهش یافته و روند تغییرات آن منفی می‌باشد. بررسی سناریوهای مختلف بیابانزایی نشان داد که شهرستان بجنورد تحت سناریوی گسترش بیابانزایی ناشی از تغییرات اقلیمی و شهرستان تربت حیدریه تحت سناریوی گسترش بیابانزایی ناشی از تعامل بین تغییرات اقلیم و فعالیت‌های انسانی است. شیب تغییرات تولید خالص اوّلیه واقعی در شهرستان تربت حیدریه، منفی و به ترتیب در سه کلاس کاهش کم به مقدار 6/66 %، کاهش متوسط با 6/31 % و کاهش شدید به مقدار 8/1 % قرار گرفته است. شیب تغییرات تولید خالص اوّلیه پتانسیل نیز، روند کاهشی و منفی داشت و به ترتیب در سه کلاس کاهش کم به مقدار 9/41 %، کاهش متوسط با 39 % و کاهش شدید به مقدار 9/19 % قرار گرفت. نتایج بررسی شیب تغییرات HNPP نشان داد این تغییرات روند افزایشی و مثبت داشته و در دو کلاس افزایش متوسط با مقدار 4/2 % و افزایش آرام با 6/97 % طبقه‌بندی شدند. در شهرستان بجنورد اما شیب تغییرات هر سه نوع تولید خالص اوّلیه روند کاهشی و منفی داشته و در یک کلاس و با درجه‌ی تغییرات به ترتیب کاهش کم، کم و متوسط قرار گرفت. بررسی سناریوهای توسعه و یا بازگشت بیابانزایی نشان داد که 23/61 % از مساحت کل مناطق مورد مطالعه تحت تاثیر گسترش و توسعه بیابانزایی ناشی از اثرات عوامل اقلیمی بوده و 77/38 % آن نیز متاثر از تعامل عوامل اقلیمی و فعالیت‌های انسانی در توسعه بیابانزایی می‌باشد.
کلمات کلیدی
سناریوهای تغییر اقلیم؛ فعالیت‌های انسانی؛ آزمون‌های آماری: تخریب سرزمین
@article{paperid:1093815,
author = {جمال دشتی امیرآباد and شیما نیکو and محمد رحیمی and اکبری, مرتضی},
title = {ارزیابی کمّی توسعه بیابانزایی با استفاده از تغییرات زمانی-مکانی تولید خالص اولیه در مناطق خشک شمال شرق ایران},
journal = {مدیریت بیابان},
year = {2023},
volume = {10},
number = {4},
month = {March},
issn = {2476-3985},
pages = {39--54},
numpages = {15},
keywords = {سناریوهای تغییر اقلیم؛ فعالیت‌های انسانی؛ آزمون‌های آماری: تخریب سرزمین},
}
%0 Journal Article
%T ارزیابی کمّی توسعه بیابانزایی با استفاده از تغییرات زمانی-مکانی تولید خالص اولیه در مناطق خشک شمال شرق ایران
%A جمال دشتی امیرآباد
%A شیما نیکو
%A محمد رحیمی
%A اکبری, مرتضی
%J مدیریت بیابان
%@ 2476-3985
%D 2023
