خشکسالی طی دهه‌های اخیر افزایش قابل توجهی در ایران داشته است. افزایش خشکسالی‌ها، پیامدهای منفی بسیاری در حوزه‌های مختلف کشاورزی، منابع آب و آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع دارد. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت خشکسالی در نواحی رویشی ایران با استفاده از شاخص خشکسالی کیچ–بایرام (KBDI) است. برای این منظور از شاخص خشکسالی KBDI منتج شده از مجموعه داده مرکز پیش‌بینی میان مدت جو اروپا (ECMWF) نسخه پنجم (ERA5) با تفکیک افقی 0.25 درجه قوسی طی دوره آماری 2020-1981 استفاده شده است. همچنین محصول ترکیبی رطوبت خاک (SSM) از سنجنده‌های مایکروویو AMI-WS (ماهواره‌های ERS-1 وERS-2 ) و ASCAT (ماهوارهMetOpA-B ) با تفکیک افقی 0.25 درجه قوسی برای ارزیابی نتایج شاخص خشکسالی KBDI و همچنین وضعیت رطوبتی خاک استفاده شده است. نتایج نشان داد نواحی رویشی خلیج - عمانی و ایرانی - تورانی دارای رطوبت خاک بسیار پایین و خشکسالی بالایی در ایران هستند. مقدار رطوبت خاک نیز در این پهنه‌ها پایین و در متوسط پهنه‌ای به ترتیب برابر با 12.65 و 18.42 درصد است که در تمامی ماه‌ها تا حدودی ثابت بوده است به عبارت دیگر خشکی ویژگی غالب اقلیمی این مناطق است. بررسی ماهانه شاخص KBDI نشان از گسترش شدت خشکسالی به سمت غرب یعنی ناحیه رویشی زاگرس در ماه‌‌های گرم سال دارد. کاهش رطوبت خاک و خشکی در بخش عمده‌ای از ایران از اوایل بهار تا اواسط پاییز قابل‌مشاهده است. همچنین در ناحیه رویشی زاگرس از اواسط تابستان تا اواسط پاییز مقادیر افزایشی شاخص خشکسالی و کاهشی رطوبت خاک قابل مشاهده است. کمینه شاخص خشکسالی در نواحی رویشی هیرکانی و ارسباران است. مطابقت نتایج شاخص‌های رطوبت خاک (SSM) محصول ماهواره‌ای و شاخص خشکسالی KBDI منتج شده از ECMWF-ERA5 نشان‌دهنده کارایی مناسب شاخص خشکسالی KBDI در شناسایی کانون-های خشکسالی در ایران و بررسی الگوهای زمانی-مکانی رخداد خشکسالی است.

کلمات کلیدی