مقدمه: با توجه به کمبود آب و خشک و نیمه‌خشک بودن دو سوم اقلیم ایران، استفاده از روش‌های صحیح ارزیابی اقتصادی آب ضروری است. استفاده صحیح از مفهوم آب مجازی–مقدار آب مصرف‌شده در تولید یک محصول از ابتدا تا انتهای فرایند تولید–و الگوی کشت می‌‌‌‌‌توانند نقش بسزایی در افزایش بهره‌وری آب و توسعه پایدار داشته باشد. این مقاله به بررسی یکی از روش‌های محاسبه ارزش اقتصادی آب کشاورزی در دو شهرستان اصفهان پرداخته است و بررسی می‌کند که آیا راهی برای افزایش سودآوری و استفاده بهینه از آب کشاورزی در مناطق مورد مطالعه وجود دارد یا خیر. روش پژوهش: در این مقاله ارزش اقتصادی آب کشاورزی یک بار بدون درنظرگرفتن آب مجازی و بار دیگر با درنظرگرفتن آب مجازی برای چهار محصول گندم، جو، یونجه و ذرت علوفه‌ای با استفاده از الگوی ریاضی بومی در شهرستان‌های شاهین‌شهر–میمه و برخوار از استان اصفهان محاسبه شد. سه روش وزن‌دهی بر اساس سطح زیرکشت، حجم خالص آب مصرفی و درآمد محصول برای سنجش ارزش اقتصادی آب در نظر گرفته شد. داده‌های ورودی الگوی ریاضی شامل سنجه‌های محصول (نیاز آب آبیاری، عملکرد و فصل رشد)، داده‌های هواشناسی (دمای هوا، بارش، تابش خورشید، سرعت باد و رطوبت نسبی)، مقدار آب مصرفی، هزینه‌ها و درآمدهای حاصل از هر محصول برای سال زراعی 1400-1399 هستند. یافته‌ها: نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که با هر سه روش وزن‌دهی و در هر دو منطقه موردمطالعه، ارزش اقتصادی آب کشاورزی با درنظرگرفتن آب مجازی محصولات و تغییر الگوی کشت افزایش یافته است. با چشم‌پوشی از گندم و جو به دلیل ماهیت راهبردی آنها، یونجه کمترین سودآوری را در هر دو شهرستان شاهین‌شهر-میمه و برخوار (به ترتیب 29/0 و 25/0) دارد. ذرت علوفه‌ای با سودآوری 75/1 و 68/1 در هر دو شهرستان شاهین‌شهر - میمه و برخوار بیشترین سود را دارد. ارزش اقتصادی آب با سه روش وزن‌دهی بر اساس سطح زیرکشت، میزان آب مصرفی و درآمد محصول در شهرستان شاهین شهر–میمه 22، 44 و 23 درصد و در شهرستان برخوار 17، 15 و 15 درصد افزایش یافت. نتیجه‌گیری: روش‌های بسیاری برای محاسبه ارزش اقتصادی آب وجود دارد. در این مقاله ارزش اقتصادی آب کشاورزی با استفاده از قیمت محصول، عملکرد محصول و حساسیت آب محصول محاسبه شد. این مفهوم سودآوری منفی را برای سه محصول از چهار محصول در هر دو منطقه به همراه داشت. این تحقیق نشان داد که با حذف کم‌سودده‌ترین محصول (یونجه) و جایگزین‌کردن آن با سودآورترین محصول (ذرت علوفه‌ای)، یعنی تغییر الگوی کشت با استفاده از مفهوم آب مجازی، ارزش اقتصادی آب کشاورزی به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد (تغییرات ارزش اقتصادی آب کشاورزی بیشتر از پنج درصد). نتایج این مطالعه می‌توانند در برنامه‌ریزی زراعی شهرستان‌های شاهین‌شهر-میمه و برخوار و در نهایت افزایش بهره‌وری آب در این مناطق مورد استفاده قرار گیرد.

کلمات کلیدی