حفظ امنیت مرزهای کشور ایجاب ‌‌می کند جمعیت نواحی مرزی حفظ گردد. از آنجاکه مهم‌ترین دلیل مهاجرت مرزنشینان تنگناهای اقتصادی است، مطالعه حاضر به شناسایی راهبردهای اقتصادی نگهداشت روستاییان در مناطق مرزی‌‌ می پردازد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و از دو ابزار برنامه ریزی استراتژیک SWOT-QSPM استفاده شد. جامعه آماری روستاهای دارای بیش از بیست خانوار در 10 کیلومتری مرز ایران و افغانستان در شهرستان تربت جام است. در این مطالعه 34 خبره محلی در 17 روستای مرزی، ماتریس عوامل داخلی را با 48 عامل و عوامل خارجی را با 9 عامل ارزیابی کردند. این مطالعه در تابستان 1400 انجام شد. نتایجSWOT نشان داد برخورداری از شرایط مطلوب دامداری در روستاهای مرزی مهم‌ترین قوت و عدم کارایی تعاونی مرزنشینان و عدم تزریق منافع آن به روستائیان مهم‌ترین ضعف نگهداشت جمعیت در روستاهای مرزی است. در این ماتریس نقاط قوت با امتیاز 13/2 بر ضعف ها با 03/1 برتری دارد. در ماتریس خارجی افزایش توجه دولت به ساکنان روستاهای مرزی مهم‌ترین فرصت و تحریم ایران در زمینه های متعدد و کاهش مراودات اقتصادی بین دو مرز مهم‌ترین تهدید اقتصادی نگهداشت جمعیت در روستاهای مرزی است. در این ماتریس فرصت های بیرونی با 12/1 بر ضعف های درونی با 02/1 غلبه دارد. با توجه به امتیاز نهایی در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی 16/2 و در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی 14/1، استراتژی منتخب تدافعی است. به کمک ماتریس QSPM در بین هفت استراتژی های تدافعی ارائه شده، اولویت اول با افزایش تنوع منابع درآمدی و ایجاد فرصت های شغلی غیرزراعی مناسب و درآمدزا در روستاهای مرزی با امتیاز 55/1 است. از این رو حمایت و توسعه فعالیت های بخش خدمات، صنایع دستی، گردشگری در تواحی مرزی و غیره توصیه می شود.

کلمات کلیدی