هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی شدت بیابان‌زایی و اثر آن بر کاهش پوشش گیاهی در پناهگاه حیات وحش شیراحمد در شهرستان سبزوار استان خراسان رضوی بوده است. ارزیابی شدت بیابان‏زایی با استفاده از مدل جهانی ESAs و با سه معیارکیفیت اقلیم، پوشش گیاهی و مدیریت انسانی برای یک دوره 10 ساله (1388 تا 1398) انجام شد. تغییرات خشکسالی با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده (SPI)، تراکم پوشش گیاهی و پتانسیل تولید علوفه با استفاده از شاخص نرمال شده تفاوت پوشش گیاهی (NDVI)، محاسبه شدند. نتایج پژوهش نشان داد در منطقه شیراحمد و در طول سال‌های 1388 تا 1398 بیابان‏زایی رخ داده و روند افزایشی داشته است. به طوریکه در سال 1388، از نظر شدت بیابان‌زایی، 64/9 درصد منطقه در کلاس بحرانی شدید و 35/1 درصد در کلاس بحرانی متوسط قرار گرفته است. اما در سال 1398 در حدود 68/5 درصد اراضی در کلاس بحرانی شدید بیابان‌زایی و 31/5 درصد نیز در کلاس بحرانی متوسط قرار گرفته‌اند. نتایج نشان داد افزایش روند خشک‌سالی و تغییر پارامترهای اقلیمی به همراه فعالیت‌های انسانی علت اصلی گسترش بیابان‌زایی و کاهش پوشش گیاهی در منطقه شیراحمد سبزوار بوده است. لذا، بایستی نسبت به حفظ و پایداری این منطقه اقداماتی جدی صورت بگیرد تا از نابودی گونه‏ های گیاهی و جانوری جلوگیری شود. برخی از اقدامات همچون کاهش فشار چرای دام های اهلی از مراتع، جایگزینی شیوه‌های دامداری متمرکز و صنعتی به جای سنتی، اجرای برنامه‌های احیا اراضی و تأمین علوفه برای وحوش از جمله برنامه‌های پیشنهادی برای مدیریت و حفاظت از پناهگاه شیراحمد خواهد بود.

کلمات کلیدی