خشکی با کاهش رشد و نمو، عملکرد گیاه را به شدت کاهش میدهد و امنیت غذایی را به خطر میاندازد. نخود بهعنوان دومین حبوبات مهم عمدتاً در شرایط دیم کشت شود. سیستم ریشهای توسعهیافته میتواند در تأمین آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه بسیار حائز اهمیت باشد. ازاینرو آزمایش مزرعهای با هدف بررسی عملکرد دانه و زیستتوده ۴۰ ژنوتیپ نخود دسی در شرایط تنش خشکی بهصورت آزمایش کرتهای خرد شده در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. پس از برداشت و اندازهگیری عملکرد، از شاخصهای تحمل و حساسیت به تنش ) STI ، GMP ، RDI ، SSI ، HARM ، TOL ، MP ، SSPI ، ATI ، SNPI ( برای دستهبندی ژنوتیپها استفاده شد تا در آزمایش گلخانهای مطالعات ریشه روی آنها انجام شود. آزمایش دوم در گلخانه بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با هدف بررسی پاسخ رشدی ریشه و شاخساره در ژنوتیپهای منتخب در مرحله رشد رویشی در شرایط تنش خشکی صورت گرفت. در آزمایش اول عملکرد دانه و زیستتوده به شدت تحت تأثیر تنش خشکی قرار گرفت و در برخی از ژنوتیپها تا 55 % کاهش نسبت به شاهد مشاهده شد، درحالیکه در ژنوتیپهای مقاوم تقریباً خشکی منجر به کاهش عملکرد دانه نشد. پس از دستهبندی، ژنوتیپهای منتخب متحمل ( MCC385 و MCC917 (، نیمهمتحمل ) MCC416 و MCC584 ( و حساس به خشکی ) MCC96 و MCC382 ( دوباره در گلخانه کشت شدند. طبق نتایج آزمایش دوم در مرحله رویشی در اثر تنش خشکی طول و قطر ریشه )کاهش 5 و 19 درصدی طول و قطر ریشه در ژنوتیپهای متحمل در مقایسه با کاهش 5 / 35 و ۴2 درصدی در ژنوتیپهای حساس( کاهش کمتری داشتند و میتوانند در تحمل به شرایط تنش خشکی مؤثر باشند. همچنین مشخص شد کاهش وزن خشک ریشه در ژنوتیپهای متحمل به خشکی ) MCC385 و MCC917 ( معنیدار نبود و کاهش زیستتوده در ژنوتیپهای متحمل در مقایسه با ژنوتیپهای حساس بیشتر مربوط به کاهش وزن خشک بخش هوایی بود. نتایج نشان داد تحت شرایط خشکی ژنوتیپهایی که رشد ریشه بهتری در مرحله رویشی داشته باشند میتوانند عملکرد دانه بالاتری داشته باشند.

کلمات کلیدی