هدف اصلی این مقاله تحلیل و بررسی حذف بلاغی و تأثیر آن در تدوین فیلم‌های سینمایی است. حذف بلاغی یکی از روش‌هایی است که در آن قسمتی از اثر به جهت ایجاد تأثیر و باتوجه به اغراض ثانویه‌ی مختلف، حذف می‌شود. بررسی این شگرد ادبی در سینما با تبیین دلایل و انگیزه‌های مختلف، توضیح روشنی از چگونگی ساخت و اثرگذاری آثار سینمایی را فراهم می‌کند. در این پژوهش با رویکردی نئوفرمالیستی وروش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسناد دیداری-شنیداری (فیلم‌ها)به بررسی تأثیرات حذف بلاغی در تدوین11 فیلم از سینمای ایران پرداخته شده که به‌صورت هدفمند انتخاب شده‌اند. در این مقاله، نخست با بهره‌گیری از علم بلاغت، تعریف دقیقی از حذف بلاغی و تفاوت‌های آن با ایجازارایه شده است. در ایجاز و حذف ایجازی تنها کاستن از حجم اثر و رسیدن به بیان موجز موردنظر است و در حذف بلاغی که مبنای عمل و گزینش این پژوهش قرار دارد، دلایل، انگیزه‌ها و اغراض بلاغی دیگری فراتر از اختصار بیانی در شکل‌گیری آن نقش دارد. در ادامه پس از نگاهی به تاریخچه و انواع این حذف در تدوین فیلم‌های سینمای جهان، به تحلیل و بررسی نمونه‌هایی از آن درسینمای ایران پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان داد حذف بلاغی در تدوین فیلم‌ها با تقلیل اطلاعات به سود اغراض ثانویه‌ی مختلف و بی‌اعتبار ساختن بینش متعارف مخاطب از فیلم به آشنایی‌زدایی و ایجاد غرابت منجر شده است. پویایی ریتم، ایجاد شوک‌های عاطفی، تشدید احساسات، خلق ابهام و تعلیق، رعایت اقتضای احوال مخاطب، انعکاس ذهنیات و عواطف شخصیت‌های فیلم و ایجاد استعاره‌ی سینمایی، برخی از تأثیرات حذف بلاغی در تدوین فیلم‌های سینمایی است. هم‌چنین حذف بلاغی، در برخی از نمونه‌ها با پیروی نکردن از مقتضیات داستانی به روش ضمنی و ویژه‌ای برای داستان‌گویی منجر شده که درک آن نیازمند تأمل و بازاندیشی بیش‌تری است.

کلمات کلیدی