در ادبیات دوره بیداری (مشروطه) برای اولین بار در تاریخ ادب فارسی موقعّیتی فراهم شد تا نقد صریحی از شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی جامعه از سوی شاعران و نویسندگان صورت گیرد.قیصرنامه ادیب پیشاوری نیز به عنوان یکی از حماسه-های تاریخی این دوره؛ اگرچه راوی بخشی از تاریخ جنگ جهانی اوّل محسوب می شود،با وجود این به دلیل شناخت و بینش سیاسی عمیق ادیب بر رفتارهای سیاسی استعمارانگلیس، یکی از نوادر مجموعه های منظومی است که میتوان آن را آیین های تمام نما از چهرة استعماری انگیس به شمار آورد. ادیب درجایجای قیصرنامه به فراخور موضوع،شمایی از سیاست های استعماری بریتانیا را برشمرده و به این ترتیب سعی در برانگیختگی مخاطب و فراهم ساختن گفتمانی دارد که در خالل آن چهره واقعی استعمار انگلیس به خوبی انعکاس مییابد. این پژوهش نمونه هایی از رفتار و سیاست های استعماری انگلیس را که در قیصرنامه ادیب پیشاوری بازتاب یافته است در ذیل بازتاب چهره استعمار بررسی و ارائه نموده و میزان دقّت ادیب در تحلیل و ارزیابی فعالیّتهای استعماری انگلیس در ایران و کشورهای شرقی را آشکار می سازد.

کلمات کلیدی