تنوع ترکیب عقیدتی ساکنان مصر و شام و تساهل مذهبی فاطمیان در قرن چهارم و پنجم هجری، مسلمانان را با چالش ها و شبهات جدید مواجه کرد. این امر توجه خاص اندیشمندان مسلمان به حفظ انسجام و تثبیت عقیدۀ معتقدان به دین اسلام در این مناطق را به دنبال داشت. پویایی ابوالفتح کراجکی(م.449ق) و توجه پنهان و آشکار او در نگارش آثارش به دفاع از حقانیت دین اسلام، با این مقدمه قابل فهم است. از این رو، با در نظر داشتن روش متکلمان آن دوره یعنی استفاده از تاریخ- در کنار حدیث و استدلال عقلی- برای اثبات عقاید، پرسش اصلی پژوهش حاضر نحوۀ بهره گیری کراجکی از گزارش های تاریخی برای دفاع از اسلام است. نتیجۀ این پژوهش که با رویکرد معناکاوی و بهره گیری از مفهوم «انگاره» انجام شده نشان می دهد که روش کراجکی در دفاع از حقانیت اسلام، پیوند زدن وقایع تاریخی مشهور با جنبه های اعجازی کتاب خدا (خبر از آینده) و زندگی پیامبر(ص) بوده است. امری که امکان وقوع معجزات را پذیرفتنی تر کرده و نفی انگاره های ایجاد شده توسط مسیحیان در منطقه و ایجاد دو انگارۀ «ما هم مانند آنها هستیم» (با برجسته سازی اشتراک معجزات پیامبران) و «ما بهتر از آنها هستیم» (پیوند معجزات و پیشگویی ها با تاریخ به وقوع پیوسته) را به دنبال داشته-است. در این روش، پذیرش این معجزات یا انگاره ها، با پذیرش حقانیت پیامبر خدا(ص) و قرآن همراه بوده و در نهایت تثبیت عقیدۀ حقانیت دین اسلام را سبب می شده است.

کلمات کلیدی