مفهوم وحدت یکی از مفاهیم انتزاعی، مبهم و بنیادی در حوزه‌ی عرفان و فلسفه است و استعاره عمده‌ترین و مهم‌ترین محملی است که شعرای عارف، از جمله بیدل دهلوی و مولانا، برای ملموس کردن مفاهیم انتزاعی عرفانی همچون وحدت از آن بهره برده‌است. در این پژوهش برآنیم که بر اساس نظریه‌ی استعاره‌ی شناختی، وحدت را در مثنوی‌های این دو شاعر بزرگ (عرفان، طلسم حیرت، محیط اعظم، طورمعرفت و مثنوی معنوی) بررسی و تحلیل نماییم و پس از مشخص کردن انواع و کارکردهای شناختی استعاره‌ها، دیدگاه و اندیشه‌ی بیدل و مولانا را از خلال آنها مشخص کنیم. پس از بررسی آثار هر دو شاعر در یافتیم که مولانا بیشتر از استعاره‌های مربوط به امور طبیعی، در دسترس و مذهبی استفاده کرده‌است؛ اما بیدل از استعاره‌های مربوط به مصنوعات بشری بیشتربهره برده‌است. بر این اساس هدف اصلی مولانا مطابق با اغراض تعلیمی او از به‌کارگیری استعاره، بیشتر تفهیم وحدت به مخاطب است؛ ولی بیدل در کنار آن به دنبال هنرنمایی و مضمون‌پردازی نیز بوده است. هر دو تحت تأثیر محیط جغرافیایی، شیوه‌ی زندگی و تجربیات زندگی خود تأکید بیشتری در استفاده از برخی استعاره‌ها داشته‌اند.

کلمات کلیدی