ظهور قدرتی ناهمگون با ساختار قدرت خلافت در اوایل سدۀ چهارم قمری، دوره‌ای با ویژگی‌های منحصربه‌فرد را برای تاریخ اسلام رقم زد. سلسلۀ آل‌بویۀ شاخۀ عراق با خصوصیاتی که برای بخش بزرگی از جامعۀ تحت امرش بیگانه می‌نمود، با پیگیری سیاست‌هایی هوشمندانه، و با استفاده از شرایط خاص حاکم بر قلمرو خلافت، توانست برای بیش از یک سده بر دستگاه خلافت مسلّط شود و تأثیر به‌سزایی بر جنبه‌های مختلف تمدن اسلامی، ازجمله تشکیلات حکومتی و پیشرفت علوم، برجای گذارد. بازخوانی انتقادی دلایل سیاسی پایداری این سلطۀ غیرقابل پیش‌بینی، از دیدگاه جان داناهیو موضوع این پژوهش است. داناهیو علیرغم برشمردن برخی از دلایل مرتبط با ویژگی‌های ذاتی و سیاست‌های اعمال‌شده از سوی آل‌بویه، بیشتر بر شرایط خاص حاکم بر قلمرو خلافت، مقارن به‌قدرت رسیدن آنها تأکید می‌کند. در این پژوهش سعی شده است، ضمن مقایسۀ انتقادی آراء مکتوب داناهیو با منابع نخستین و رجوع به پژوهش‌های متأخر، دیدگاه‌هایی متفاوتی ارائه شود. در این پژوهش مشخص شده است، تثبیت حکومت آل‌بویه باوجود ناکامی حکومت‌هایی همچون زیاریان بیش از هر چیز به خصوصیات ذاتی و سیاست‌های اعمال‌شده از سوی آنها مربوط است.

کلمات کلیدی