توسعه، جامعه گراست؛ یعنی از بایسته های توسعه جوامع، جامعه پذیری بینالمللی است. در جامعه بین المللِ نوین، »هنجارپذیری«؛ کارکرد و خصوصیت دولت مدرنِ توسعه گراست. اما طیفی از ایدئولوژی ها مخالف فرضیه »توسعهِ جامعه بین الملل گرایانه« هستند: مارکسیسم و بنیادگرایی. در نحله بنیادگرایی، امارت اسالمی طالبان برجسته ترین مخالف جامعه پذیری نوین توسعه است؛ هم چنانکه افغانستان از برجسته ترین جوامع توسعه نیافته بنیادگراست. ازآنجاکه دو دهه نخست قرن 21م. بارزترین چالش توسعه هنجارمندانه دموکراتیکِ دولتمردان افغان بشمار میرود، مهمترین علت نگرانی جامعه بین الملل از استیلای مجدد طالبان )2021م.( توقف پروژه جامعه- پذیری مدرنِ توسعه است. لذا قرائت اجتماعی، تبیین کننده بحران توسعه نیافتگی افغانستان است. فرضیه هنجاری به این پرسمان که »توسعه اقتصادی در افغانستان چه نسبت معناداری با جامعه پذیری بینالمللی طالبان دارد؟« عبارت است از اینکه: »التزام امارت اسالمی طالبان به درونی سازی هنجارها و ارزشهای بین المللی مقدمه گذار افغانستان از بحران توسعه نیافتگی است«. درواقع شرط شناسایی و مشروعیت ملی و بین المللی افغانستانِ نخست جامعه پذیری است. گرچه هویت و جامعه پذیری بنیادگرایانه و تبارگرایانه طالبان مانع درونی سازیِ »ارزش مآبانه« هنجارهاست، جامعه ناپذیری غیردموکراتیکِ »محافظه کارانه/غیرانقلابی«ِ امارت اسلامی ظرفیت سیاسی بالقوه آن در عرصه توسعه افغانستان تلقی میشود. پاسخ به تغییرات هنجاری رفتار و سیاستهای داخلی و خارجی طالبان، کشورداری اقتصادی مثبتِ جامعه بین الملل )دریافت منابع فراملی توسعه( درقبال افغانستان است. تغییرِ هنجاری طالبان چون مستلزم دگردیسی بنیادینِ هویت تبارگرایانه مذهبی و محلی آنان است، توسعه جامعه پذیرانه افغانستانِ امارهای دور از واقعیت های فعلی سیاستِ جامعه بین الملل است، بااین حال، ابتدائاً التزام طالبان به پذیرش »ابزاری« و »تدریجی«ِ هنجارهای بینالمللی، راهگشای توسعه در افغانستان است

کلمات کلیدی