اطلاعات کمّی مربوط به تجمع و انتقال مجدد نیتروژن در شرایط مختلف محیطی برای ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) در استان گلستان محدود است. این اطلاعات جهت کمّی کردن تخصیص نیتروژن به برگ و ساقه در دوره رشد رویشی و انتقال مجدد آن در مرحله زایشی به دانه‌ها مورد استفاده قرار میگیرد. در این آزمایش چهار رقم گندم نان بهاره (کوهدشت، شیرودی، تجن و زاگرس) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سه تاریخ (23 آذر، 30 دی و اول اسفند) در سال زراعی 1384-1385در مزرعه تحقیقاتی دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان کشت شده و با اندازه گیری متوالی محتوای نیتروژن در قسمت‌های مختلف بوته و دانه، اطلاعات مربوط به انتقال مجدد نیتروژن بدست آمد. نتایج نشان داد که غلظت نیتروژن در برگ تا شروع رشد دانه پنج درصد بود و پس از آن کاهش یافت و در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی به دو درصد رسید. درصد نیتروژن ساقه نیز در ابتدای فصل رشد 3/2 درصد بود و در زمان رسیدگی، در ساقه‌های مسن به 7/1 درصد تقلیل یافت. براساس نتایج مشخص گردید که رابطه مثبت و معنی‌داری بین میزان نیتروژن دانه و محتوای نیتروژن بوته وجود داشت، به طوری که با افزایش هر واحد در میزان نیتروژن بوته، 89/0 درصد نیتروژن دانه افزایش یافت که از این رابطه می‌توان برای پیش‌بینی میزان نیتروژن دانه استفاده کرد. توزیع نیتروژن در مرحله شروع پرشدن دانه 58 درصد به ساقه‌ها و 42 درصد به برگ‌ها بود. در مرحله زایشی ارقامی که کارایی انتقال مجدد نیتروژن بیشتری از ساقه داشتند دارای میزان نیتروژن دانه بالاتری نیز بودند. رابطه بین انتقال مجدد نیتروژن با میزان نیتروژن در اندام‌های رویشی در مرحله رسیدگی همبستگی بالایی را نشان داد و از این رابطه برای کمّی کردن انتقال مجدد نیتروژن استفاده شد. نتایج به دست آمده از این رابطه حاکی از آن بود که با افزایش هر واحد از میزان نیتروژن اندام‌های رویشی، میزان انتقال مجدد نیتروژن 4/25 درصد کاهش یافت. از مقادیر پارامترها و توابع بدست آمده در این تحقیق می‌توان در مدل‌سازی تجمع و توزیع نیتروژن در ارقام گندم بهاره استفاده نمود.

کلمات کلیدی