زمینه و هدف: اختلال طیف اوتیسم با نارسایی‌های شناختی مرتبط است؛ ازاین‌رو تدوین و اجرای مداخلات نوین با تمرکز بر عملکردهای شناختی می‌تواند مفید باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی تعامل انسان-ربات بر کارکردهای اجرایی (حافظهٔ کاری، توجه پایدار، بازداری پاسخ) کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم انجام گرفت. روش‌بررسی: روش این پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را کودکان سنین ۶تا۱۰سالهٔ مراجعه‌کننده به کلینیک‌های مشاوره و روان‌شناسی شهر مشهد با تشخیص اختلال طیف اوتیسم در سال ۱۳۹۷ تشکیل دادند. نمونهٔ آماری ۳۲ شرکت‌کنندهٔ واجد شرایط داوطلب بودند که ازطریق نمونه‏گیری دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه مداخله و گواه (هر گروه شانزده نفر) قرار گرفتند. به‌منظور انتخاب افراد گروه نمونه، از مصاحبهٔ بالینی ساختاریافته (فیرست، ۲۰۱۵) و مقیاس ارزیابی اوتیسم در دوران کودکی (اسچوپلر و همکاران، ۱۹۸۰) استفاده شد. در گروه مداخله، آموزش گروهی تعامل انسان-رباتیک طی دوازده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای، هفته‌ای سه‌بار انجام گرفت؛ اما گروه گواه هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. داده‏ها با آزمون‌ کامپیوتری تکلیف N تعداد به عقب (جگی و همکاران، ۲۰۱۰) و آزمون جامع سنجش دیداری و شنیداری (اربل و همکاران، ۲۰۱۴) جمع‌آوری شد. تحلیل داده‌ها با آزمون‌‌های تحلیل کوواریانس و تی مستقل در سطح معناداری ۰٫۰۵ توسط نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۱ صورت گرفت. یافته‌ها: بعد از حذف اثر پیش‌آزمون، بین میانگین نمرات پس‌آزمون گروه آزمایش و گروه گواه در متغیرهای سرعت اجرا (۰٫۰۰۱>p) و توجه پایدار دیداری (۰٫۰۰۱>p) و بازداری پاسخ دیداری (۰٫۰۰۱>p) تفاوت معناداری وجود داشت؛ همچنین براساس شاخص اندازهٔ اثر، به‌ترتیب ۶۸درصد و ۵۰درصد و ۳۱درصد از تغییرات نمرهٔ متغیرها در اثر اعمال مداخلهٔ تعامل انسان-رباتیک بود. نتیجه‌گیری: براساس نتایج مطالعه، استفاده از مداخلهٔ تعامل انسان-رباتیک در بهبود کارکردهای اجرایی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم اثربخش است؛ بنابراین به‌کارگیری این روش در کنار سایر مداخلات موجود، مفید و مؤثر است.

کلمات کلیدی