در پی افزایش جمعیت شهرنشین و بروز بحران های محیط زیست و ناپایداری های محیطی در شهرها، یکی از موارد اساسی در راستای نیل به توسعه شهری پایدار، شناخت الگوی رشد کالبدی-فضایی شهر و تلاش برای دستیابی به فرم شهری پایدار است. الگوی رشد و توسعه کالبدی یا شکل شهر به عنوان الگوی فضایی فعالیت های انسان در برهه خاصی از زمان تعریف می شود و به دو دسته اصلی گسترش افقی یا پراکندگی شهری (sprawl) و الگوی شهر فشرده (Compact city ) که توانست از میان ایده های متعدد، طرفداران بیشتری را به خود اختصاص دهد، تقسیم می گردد. در این تحقیق با هدف ساماندهی الگوی توسعه با رویکردی به نظریه توسعه پایدار، فرم شهری ساری مورد سنجش قرار گرفته و الگوی گسترش شهر مشخص شده است. داده های مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه ای و با مراجعه به منابع و سازمان های مربوطه گردآوری شده است. روش اصلی مورد استفاده در این پژوهش، روش توصیفی-تحلیلی است. برای سنجش شاخص فشردگی با بکارگیری ابزارهای GIS ، روش های کمی پیشنهادی تسای( درجه تجمیع،درجه توزیع متعادل،تراکم و اندازه شهر)، در شهر ساری محاسبه شده است. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می دهد که شهر ساری از نظر رشد و گسترش فضایی در گذشته از فشردگی نسبی برخوردار بوده است. اما با شروع قرن حاضر و مهاجرت های روستا شهری، رشد مساحت آن بسیار سریع می شود، چنانچه می توان الوی رشد پراکنده با گسترش افقی بی رویه را برای شهر متصور شد. مقایسه ضرایب مختلف در سال های 85 و 90 نیز نشان می دهد که این شهر به سمت توزیع متعادل تر جمعیت در حرکت است؛ اما فرم فعلی شهر ساری به الگوی تصادفی (تمرکز پایین جمعیت در هسته مرکزی و پراکندگی آن در سطح شهر) بسیار نزدیک است. هر چند در سال 90 گرایش به تمرکز و فشردگش در آن مشاهده می گردد. در مجموع،با توجه به پیامدهای نامطلوب این الگو، در راستای دستیابی به توسعه پایدار شهری و پایدارتر کردن رشد شهر باید از سیاست هایی برای کنترل و تغییر این نوع رشد استفاده گردد.

کلمات کلیدی