رفتار اطلاع‌یابی نوعی فعالیت شناختی است که هنگام رویارویی افراد با شرایط عدم اطمینان رخ می‌دهد. طی این فرایند، فعالیت‌های ذهنی و شناختی همانند تفکر و استدلال بر مراحل مختلف اطلاع‌یابی تاثیرگذار است، به طوری‌که چگونگی درک افراد از مسئله و چگونگی حل‌ آن (رسیدن به پاسخ مطلوب) مرتبط با این توانایی‌ است؛ ازاین‌رو، می‌توان ادعا کرد افراد هنگام تعامل با نظام‌های جستجو و بازیابی اطلاعات و تصمیم‌گیری در هر مرحله از این فرایند تحت تاثیر شیوه استدلال ذهنی و رویکرد تفکر خود بوده و تا رسیدن به هدف ممکن است بارها اقدام به تکرار، تغییر عبارت جستجو و یا انجام جستجوی جدید نمایند. ازاین‌رو در نوشتار حاضر، هدف بررسی، تبیین نظری و مقایسه سه رویکرد نظری منطق ذهنی، الگوهای ذهنی و راهبردهای استدلالی در فرایند اطلاع‌یابی کاربران است. در این پژوهش از تفسیر متون بعنوان روش مطالعه استفاده شده است. این متون شامل کتاب‌ها و مقاله‌های مربوط به رویکردهای نظری منطق ذهنی، الگوهای ذهنی و راهبردهای استدلالی و همچنین الگوهای اطلاع‌یابی است. در مرحله اول، با الهام از الگوی عمومی خوانش نظریه‌ها؛ گزاره‌ها، مفروضه‌ها، شواهد پشتیبان و جهت‌گیری‌های عملی، نظریه‌های مورد مطالعه بررسی؛ آنگاه براساس مطالب بیان شده، مولفه‌های مطرح در هر رویکرد نظری مشخص، استخراج و مقایسه شد. در مرحله دوم، برای انتخاب بستر مناسب، منابع مرتبط با الگوهای اطلاع‌یابی مختلف مورد بررسی قرارگرفت. ازآنجایی‌که الگوی شریت، یکی از مهمترین الگوهایی است که تلاش نموده است مهارتهای شناختی دخیل در فرایند اطلاع‌یابی همانند استدلال را در هریک از مراحل فرایند اطلاع‌یابی مشخص کند، ازاین‌رو این الگو، به عنوان بستر مناسبی برای مقایسه و انطباق سه رویکرد نظری منطق ذهنی، الگوهای ذهنی و راهبردهای استدلالی در مراحل مختلف فرایند اطلاع‌یابی انتخاب شد. یافته‌ها نشان داد هریک از رویکردها به تنهایی جامعیت لازم برای واکاوی فرایند اطلاع‌یابی را دارا نیست.در نهایت با توجه به مفروضات و مولفه‌های هریک از این رویکردها و همچنین کاربرد قواعد منطق، بررسی‌ها نشان داد رویکرد راهبرد استدلالی نسبت به رویکردهای دیگر می‌تواند به شکل جامع‌تری کنش‌های افراد در هر یک از مراحل فرایند اطلاع‌یابی را توصیف و تبیین نماید.

کلمات کلیدی