توسعة پایدار کالبدی‌ـ فضایی در سطح مجموعة شهری مشهد مقدمه و پیش‌نیاز دستیابی به توسعة پایدار منطقه‌ای (استانی) و ملی است. از این رو تدوین سناریوهایی که زمینة تحقق تحولات کالبدی‌ـ فضایی پایدار را در مجموعة شهری مشهد فراهم می‌سازد باید مورد توجه قرار گیرد. در پژوهش حاضر تلاش شده با مشارکت مدیران استانی و خبرگان دانشگاهی پیشران‌های کلیدی تأثیرگذار بر تحولات کالبدی‌ـ فضایی سکونتگاه‌های روستایی مجموعة شهری مشهد شناسایی و در نهایت سناریوهای مؤثر بر توسعة کالبدی‌ـ فضایی این سکونتگاه‏ها تدوین شود. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش پژوهش توصیفی‌ـ تحلیلی است. روش گردآوری داده‌ها و اطلاعات به صورت کتابخانه‏ای و اسنادی و پیمایشی (مصاحبه) بود. با بررسی منابع علمی 69 عامل مؤثر بر تحولات کالبدی‌ـ فضایی شناسایی شد که در 5 بُعد دسته‌بندی شدند؛ که با دو گروه و در مجموع 29 نفر، شامل مدیران سازمان‏های مرتبط و متخصصان دانشگاهی، مصاحبه انجام شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها مبتنی بر تکنیک‌های آینده‌پژوهی بود؛ از جمله مدل شوارتز، تحلیل ساختاری، تحلیل تأثیر متقابل (نرم‌افزارهای Micmac و Scenario wizard). نتایج نشان داد تعداد 512 سناریو با سازگاری ضعیف و تنها 1 سناریو در حالت سازگاری قوی و پایدار (ناسازگاری صفر) قرار دارد (8/2 درصد سناریوهای ممکن باورپذیرند). سناریوی اول، که یک سناریو با جهت مثبت است، دارای مجموع امتیاز اثر متقابل 771 و ارزش سازگاری 7 است؛ درحالی‌که سناریوی دوم، که گویای شرایط نسبتاً مطلوب برای آیندة سکونتگاه‌های روستایی است، مجموع امتیاز اثر متقابل 736 و ارزش سازگاری 2- دارد. سناریوی سوم نیز دارای ارزش سازگاری 3- بود و با امتیاز مجموع اثر متقابل 695 می‌تواند از سناریوهای محتمل برای آیندة تحولات کالبدی‌‌ـ فضایی روستایی باشد.

کلمات کلیدی