سابقه و هدف: خشکی یکی از گسترده ترین تنش های غیرزنده است که در بخش های عمده جهان تأثیری منفی بر رشد و عملکرد گیاهان می گذارد. تنش خشکی با کاهش جذب آب و عناصر غذایی عملکرد گیاهان را کاهش می دهد. شرایط آب و هوای خشک و نیمه خشک ایران مشکلات بسیاری در تولید گیاهان از جمله گندم ) Triticum aesivum L. ( ایجاد کرده است. فسفر به عنوان یکی از عناصر غذایی ضروری برای گندم، می تواند در نعدیل اثرات تنش خشکی مؤثر باشد. در سال های اخیر برای مقابله با تنش خشکی استفاده از گیاهان و ارقام کارا در جذب عناصر غذایی از جمله فسفر به عنوان راه حل پایدار و مناسب برای افزایش عملکرد محصول مورد توجه پژوهش گران قرار گرفته است، بنابراین توجه به مکانیسم ارقام کارا در برابر تنش خشکی برای توصیه دقیق کود ضروری می باشد . مواد و روش ها: به منظور ارزیابی رقم گندم سیروان )مقاوم به تنش خشکی(، در جذب عناصر غذایی و رشد و نمو آن در سطوح مختلف رطوبتی و فسفر، پژوهشی در گلخانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار در طی دوره رشد رویشی انجام گرفت. فاکتورها شامل فسفر از منبع منو کلسیم فسفات منوهیدرات ) 0 ، 15 و 25 میلی گرم فسفر بر کیلوگرم خاک( و سه رژیم رطوبتی شامل 50 و 70 درصد ظرفیت مزرعه )شرایط تنش T1, T2: ( و 95 درصد ظرفیت مزرعه )شاهد T0: ( بودند. یافته ها: با توجه به نتایج مشاهده شد که اثر متقابل تنش خشکی و سطوح فسفر بر روی میزان وزن خشک کل، جذب عناصر غذایی آهن، روی و پتاسیم، قند محلول کل، رشد ریشه )طول تجمعی، قطر و سطح ریشه( و شاخص کلروفیل رقم سیروان به ترتیب در سطح احتمال یک 1401 ، نشریه مدیریت خاک و تولید پایدار، دوره 12 ، شماره 4 80 درصد و پنج درصد معنی دار بود. نتایج نشان داد که افزایش فسفر ) 25 میلی گرم بر کیلوگرم( در حضور و عدم حضور تنش خشکی بر روی رشد و نمو رقم گندم مورد مطالعه مؤثر بوده است؛ به طوری که که افزودن فسفر به مقدار 25 میلی گرم در کیلوگرم در شرایط تنش خشکی 50 درصد ظرفیت مزرعه، وزن خشک کل رقم سیروان را از 80 / 5 به 52 / 8 گرم در گلدان نسبت به سطح بدون کاربرد فسفر افزایش داد. افزایش فسفر در شرایط تنش خشکی ) 50 درصد(، جذب عناصر غذایی آهن را به میزان حدود 2 برابر، روی و پتاسیم را به ترتیب به میزان 60 و 50 درصد نسبت به شاهد افزایش داد که این افزایش جذب می تواند به دلیل افزایش رشد ریشه و خصوصیات آن )طول تجمعی، سطح و قطر ریشه( باشد؛ هم چنین با توجه به نتایج این آزمایش مشاهده شد که مقاومت رقم سیروان به تنش خشکی به دلیل افزایش در میزان قند محلول کل، رشد ریشه و جذب آهن، روی و پتاسیم بود که منجر به افزایش وزن خشک کل و رشد و نمو خوب آن در شرایط تنش خشکی شد. نتیجه گیری: کاربرد میزان مناسب فسفر در سطح 25 میلی گرم بر کیلوگرم در شرایط تنش خشکی باعث افزایش وزن خشک کل، سطح، قطر و طول ریشه، جذب عناصر غذایی، شاخص کلروفیل، ارتفاع، تعداد پنجه و میزان قند محلول کل در گیاه شد، این سطح فسفر با تأثیر مثبت بر روی رشد و نمو رقم سیروان در مرحله رشد رویشی باعث سازگاری آن در شرایط تنش خشکی شد؛ با توجه به اهمیت انتخاب رقم در تعدیل تنش خشکی، رقم سیروان توانست پاسخ خوبی نسبت به کود فسفر برای کاهش تنش خشکی نشان دهد.

کلمات کلیدی