ترجمه در مراحل مختلف تاریخی در جوامع مختلف، کارکردی آگاهی بخش داشته است و به ویژه در حوزه فعالیتهای سیاسی و اجتماعی اصلاحگرانه، زمینه آشنایی روشنفکران را با رویه‌های سیاسی و اجتماعی در جوامع دیگر فراهم ساخته است. روشنفکران ایرانی در دوره منتهی به مشروطه، که عمدتا در جوامع همسایه اقامت داشته‌اند، از طریق ترجمه با تحولات این جوامع آشنا شده و کوشیده‌اند تا از طریق ترجمه و تألیف، برخی اصلاحات در جهت پیشرفت جامعه را به جریان بیندازند. در پژوهشهای بسیاری درباره نقش روشنفکران در فرایند انتقال مدرنیته به ایران، گزاره‌هایی کلی بدون توجه به دقایق متنی در آثار روشنفکری و تحلیل آنها از منظر ویژگیهای گفتمان مدرن ارائه شده است. اما در این پژوهش کتابخانه‌ای، کوشش می‌شود تا با نگاهی دقیقتر به آثار آخوندزاده به‌عنوان آثاری برآمده از ترجمه که به نوعی ترجمان مدرنیته محسوب می‌شوند، به تحلیل این آثار از منظر چگونگی انعکاس گفتمان مدرن در آنها و کارکردگرایی ترجمه و تألیف در دوره منتهی به مشروطه پرداخته شود. تحلیل این آثار نشان می‌دهد که هرچند ترجمه نقشی اثرگذار در آگاه‌سازی روشنفکران از برخی تحولات در جوامع غربی و همسایه داشته است، به انعکاس دقیق و کامل گفتمان مدرن در آثار روشنفکری این دوره نینجامیده است.

کلمات کلیدی