یکی از پیامدهای اجتناب‌ناپذیر رشد روزافزون جمعیت جهان، گسترش شهرنشینی است. به همین دلیل ارائه چشم‌اندازی از توسعه فضایی شهرها با هدف درک الگوی صحیح رشد شهر و فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم از اهمیت بسیاری برخوردار می‌باشد. از آنجایی که کلان‌شهر قم یکی از شهرهای درگیر با مسئله رشد شهری بوده و آمار 95 درصد شهرنشینی را ثبت کرده است، تمرکز این پژوهش بر روی واکاوی توسعه فضایی اراضی شهری پیرامون این کلان‌شهر می‌باشد. برای نیل به هدف فوق، ابتدا ورودی‌های مدل که همان نقشه‌های کاربری / پوشش اراضی و نقشه شایستگی رشد شهری منطقه هستند، تولید شده‌اند. نقشه‌های کاربری / پوشش اراضی منطقه برای سال‌های 2000، 2010 و 2020 با روش جنگل تصادفی در محیط سامانه Google Earth Engine، و نقشه شایستگی رشد شهری منطقه نیز برای سال‌های 2000 و 2010 به کمک تحلیل‌های MCDM مبتنی بر GIS به صورت مجزا تولید شده است. در نهایت این نقشه‌ها وارد الگوریتم‌های ترکیبی ANN-CA-Markov و SVM-CA-Markovشده و دو نقشه برای کاربری / پوشش اراضی منطقه در سال 2020 شبیه‌سازی شده است. اعتبارسنجی مدل‌ها نشان داد که الگوریتم SVM-CA-Markov با مساحت زیر منحنی ROC معادل 96/0 از صحت بیشتری برخوردار بوده و برای مدل‌سازی افق 2040 به عنوان الگوریتم بهینه انتخاب شد. نتایج حاکی از توسعه فضایی روزافزون این کلان‌شهر می‌باشد؛ به طوری که وسعت اراضی شهری این منطقه از 62/139 کیلومترمربع در سال 2020 به بیش از 183 کیلومترمربع در سال 2040 افزایش خواهد یافت. ارزیابی نتایج می‌تواند به مدیران مربوطه در راستای اتخاذ سیاست‌های لازم برای مدیریت هر چه بهتر شرایط پیش رو یاری رساند. این مهم می‌تواند از طریق برنامه‌‌ریزی برای توسعه‌ منظم شبکه معابر، گسترش فضا‌های سبز شهری و غیره محقق شود. در این راستا سازمان‌ها و مسئولان محلی باید ضمن اشراف کامل بر جهات توسعه این کلان‌شهر، نظارت‌های هدفمند بر این مسئله داشته باشند.

کلمات کلیدی