از الفاظ مبهم ومورد اختلاف شاهنامه، واژة «کریمان»است که در دو بیت شاهنامه، در مقام نیای رستم آمده‌است. ادبای معاصر، متأثر از محمدمعین، کریمان را جمع کریم و فرهنگ‌نویسان، کاتبان، حماسه‌سرایان و زبان‌شناسان آن را نام خاص دانسته‌اند، ولی در تبیین ریشة واژه ناموفق بوده‌اند. این جستار با روش ریشه‌شناسی‌درزمانی و زبان‌شناسی‌تطبیقی، اشکال تاریخی واژه (کارفرمان، کهرمان و قهرمان) را در تطبیق با موارد مشابه در منابع رسمی وعامیانة زبان‌های فارسی، ترکی، کردی و عربی بررسی کرده‌است. شکل کهن واژه، «کارفرمان»، به‌معنای گماشتة دیوانی در اموری مثل خزانه (گنجوری) و در کاربرد نظامی، به‌معنای گماشتة شاه در ادارة سپاه بوده، به‌همین جهت، به پهلوانان سیستانی، و به‌طورخاص، به نیای رستم منتسب شده‌است. معنای مجازی شجاعت نیز از همین کاربرد ناشی‌شده، در شکل معرب لغت («قهرمان») به کاررفته‌است. فردوسی نیز، صورت‌ اسم خاص این لغت را به‌عنوان نام نیای رستم ذکر کرده، برای اقتفای نریمان،«کهرمان» را به‌شکل «کریمان» تغییرداده‌است. بازسازی داستان این شخصیت در چرخة حماسه‌های سیستان، رابطة وی با هوشنگ‌شاه که در منابع سیستانی، سومین شاه‌ایران بود، روشن کرد و معمای انتساب کریمان به هوشنگ و سومین خسرو خواندن او نیز حل شد.

کلمات کلیدی