مقدمه: در ادبیات اقتصاد اسامی، زکات، چه در قالب مالیات‌های اسلامی (واجب) و چه در قالب امور خیریه (مستحب)، از اهمیت ویژه‌ای در رفع معضلات فردی، اجتماعی و اقتصادی برخوردار است. مطالعات مختلف، اثرگذاری زکات در رفع مشکلات اقتصادی جوامع مسلمان از جمله فقر اقتصادی را نشان می‌دهد. بنابراین بررسی وضعیت فعلی فرایند تجمیع و تخصیص آن در نهادهای متولی به‌منظور شناسایی و اصلاح چالش‌های موجود، ضروری بوده است. روش‌شناسی: به همین منظور در پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل داده‌های پیمایشی با استفاده از نرم‌افزارMAXQDA2020، ابتدا به بررسی وضعیت موجود زکات واجب بالقوه و زکات واجب و مستحب تحقق یافته و همچنین حجم فقر موجود در مناطق مورد بررسی پرداخته شده است. سپس بر اساس تحلیل داده‌های موجود، به کشف مهم‌ترین عوامل مؤثر بر ایجاد شکاف بین حجم بالقوه و تحقق یافته زکات موجود و نهایتاً راهکارهای بهبود وضعیت فوق، پرداخته شده است. یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که متغیرهای ضعف ایمان و اعتقادات مذهبی، کمبود اعتماد به ساختار مراکز نیکوکاری و مشکلات اقتصادی محلی، مهم‌ترین عوامل مؤثر بر ایجاد شکاف بین حجم بالقوه و تحقق یافته زکوات موجود از مسیر مراکز نیکوکاری می‌باشد. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج پژوهش، تبلیغ هدفمند، فرهنگ‌سازی عمومی و تغییر رو یکرد مراکز در عملکرد و نوع تخصیص‌ها و استفاده از مکانیسم‌های اعتمادزا هم چون فناوری بلاکچین، مهم‌ترین راه‌کارها در تشویق و ترغیب مؤدیان به پرداخت زکات می‌باشد.

کلمات کلیدی