گفتمان کیفری در ایران پساانقالب، دو دورهی متفاوت را تجربه کرده است؛ نخست، گفتمان گناهواره و برقراری پیوند بین جرم و گناه در دههی نخست انقالب و سپس گفتمان فنی در دهههای بعد. در دههی نخست انقالب، با ایجاد پیوند میان جرم و گناه رفتارهایی مانند شرب خمر، لواط، قوادی و بیحجابی جرمانگاری شدند و همچنین به تبع آن کیفرهای شرعی نیز به متن قوانین موضوعه راه پیدا کردند. برقراری پیوند مذکور نشان از گناهواره بودن گفتمان کیفری در این دهه دارد. ارتکاب جرمدر گفتمان گناهواره از رهگذر برقراری پیوند میان جرم وگناه به مثابهی تقابل با ارادهیخداوند و کیفر نیز به منزلهی واکنشی جهت احیاء ارادهی الهی به تصویر کشیده شد. در دهههای بعد، قرائتها از رفتار مجرمانه تا حدود قابلتوجهی تغییر کرد. زینپس قرائتی فنی از جرم ارائه گشت و رفتار مجرمانه بهمنزلهی رفتاری در جهت نقض نظم اجتماعی موجود و نمادی از بیاحترامی به ارزشهای جامعه تلقی شد. بدین ترتیب، کیفر نیز بهمثابهی پاسخی فنی در مقابل بزهکاری به تصویر کشیده شد. هرچند در مطالعات مرسوم حقوق کیفری علت این گذار به منزلهی جلوهای از پررنگ شدن اندیشهی اصالح و بازپروری پنداشته میشود، اما مالحظات جامعهشناختی پژوهش پیشرو اثبات میکند که تحوالت گفتمانی نسبت به جرم پیوند نهانی با مناسبات ساختاری قدرت، تحول در اشکال کنترل اجتماعی و تحوالت ساختاری جامعه برقرار میکند

کلمات کلیدی