تاریخچه تکتونیک و رسوبگذاری پنجره آق دربند:1- پالئوزوئیک پیشین تا اواخر دونین: رسوبگذاری در حاشیه قاره ای غیر فعال (Passive margin) در محیط پلاژیک واقع بر روی شیب قاره (Continental slope) حاشیه شمالی اقیانوس پالئوتتیس و لبه جنوبی ورق توران 2- کربونیفر: شروع فرورانش در حاشیه شمالی پالئوتتیس، شروع فعالیت گسلهای راندگی در محل منشور فزاینده، تشکیل کمان ماگمایی در حاشیه قاره، شکل گیری حوضه پیش کمانی (Fore arc basin) که بخشی از آن در پنجره آق دربند مشاهده می شود. از این زمان، رسوبات پلاژیک منشا آذرین داشته و محصول فرسایش کمان ماگمایی است 3- پرمین: تصادم ورق توران با بزرگ قاره لورازیا در کوهزایی هرسی نین (آلتایدز) سبب بالا آمدن و خروج کف حوضه از آب، تغییر ساختاری و دگرگون شدن رسوبات می گردد. فرسایش کمان ماگمایی و پی سنگ سبب نهشته شدن رسوبات مولاس قاره ای سازند قره قیطان در محیط رودخانه ای شده است که به سمت جنوب ریزدانه تر می شوند 4- تریاس پیشین: به تدریج محیط فلات قاره ای متعلق به یک دریای کم ژرفا ناحیه آق دربند را می پوشاند که حاصل آن رسوبگذاری سازند آهکی سفید کوه است.5- تریاس میانی: شروع مجدد فرورانش و فعالیتهای آذرین در کمان ماگمایی، سبب نهشته شدن رسوبات فلیشی سازند سینا بوسیله جریانهای توربیدیتی در حوضه پیش کمانی می شود. فعالیت رده های راندگی TA و TB مربوط به همین زمان است. 6- اواخر کارنین تا نورین (تریاس پسین): همزمان با کوهزایی سیمرین اقیانوس پالئوتتیس بسته شده و ورقهای ایران و توران با هم برخورد می کنند. سازندهای میانکوهی و شمشک در زمان رتین تا لیاس در حوضه بسته مردابی و کم عمقی که در حد فاصل دو ورق باقی مانده است، نهشته می شوند. 7- ژوراسیک پیشین: در اثر شروع فرورانش اقیانوس نئوتتیس و تشدید فعالیتهای تکتونیکی، ناحیه برآمده فرسایش یافته و رسوبات کنگلومرایی قاره ای سازند کشف رود با سن باژوسین با یک ناپیوستگی دگرشیب نهشته شده اند.با گسترش دریای اطلس میانی و تحت تأثیر آن، حوضه بسته درون قاره ای (Epicontinental shelf) کپه داغ تشکیل می شود که در آن رسوبات دریایی کم عمق نهشته شده اند.8- پایان کرتاسه تا پالئوژن: بسته شدن کامل اقیانوس نئوتتیس و برخورد ورقهای ایران و عربستان در اثر کوهزایی آلپین سبب بالا آمدن کف حوضه کپه داغ و فعال شدن گسلهای رده TC در این ناحیه شده است.9- الیگوسن-میوسن: برخورد ورقهای هند و افغانستان سبب فعال شدن گسلش امتداد لغز می شود که هنوز به فعالیت خود ادامه می دهند.

کلمات کلیدی