هدف این مقاله ارزیابی کتاب تاریخ و نظریۀ اجتماعی است که غلام‌رضا جمشیدی‌ها ترجمه کرده است. این ارزیابی از‌ نظر شکلی، محتوایی، روش‌شناختی، و ترجمه انجام شده است. در این مقاله متن اصلی در تقابل با متن ترجمه قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف آن هم در متن اصلی و هم در نسخۀ ترجمه‌شده استخراج شده است. نتایج نشان داد این کتاب ویژگی‌های مثبت زیادی دارد. محتوای کتاب سازگاری مناسبی با پیش‌فرض‌های اساسی دارد، زیرا به‌لحاظ منطقی نویسنده نشان داده است که تاریخ بخشی از جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسی بخشی از علوم اجتماعی است؛ پس می‌توان مانند نویسنده نتیجه گرفت که تاریخ نیز بخشی از علوم اجتماعی است و هم‌چنین مغایرتی با ارزش‌های اسلامی و اصول دینی ندارد. از نظر حجم مطالب و اطلاعات و دانش منتقل‌شده، دانشجویان و افراد مبتدی ناآشنا با این علوم می‌توانند استفاده‌های تاریخی زیادی از این کتاب داشته باشند. از این جهت کتاب مذکور می‌تواند به‌منزلۀ منبع کمک‌درسی و بهره‌گیری از منابع معتبر آن برای دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته‌های تحصیلی جامعه‌شناسی و تاریخ پیش‌نهاد شود. وجود بیش از شش‌صد منبع ارزش‌مند تاریخی و جامعه‌شناسی در کتاب‌شناسی از نکات بسیار ارزش‌مند دیگر در این کتاب است. هم‌چنین ترجمۀ روان و کوتاه نسبت به متن سنگین و ثقیل اصلی (صرف‌نظر از ایرادهای آن) نکتۀ قوت دیگر این کتاب است. با‌این‌حال، این کتاب با آخرین سرفصل‌های مصوب وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری به‌منزلۀ کتاب اصلی در تدریس دروس دانشگاهی مطابقت ندارد و کتاب جانبی و کمک‌درسی شمرده می‌شود و نمی‌توان از آن به‌منزلۀ کتاب درسی استفاده کرد. نبود نتیجه در پایان هر فصل خواننده را سردرگم نگه می‌دارد. انسجام منطقی در مطالب درون هر فصل و بین مطالب فصول مختلف بسیار ضعیف است. رفع برخی از ایرادها در ترجمه و ایرادهای ویرایشی و نگارشی می‌توانند به غنای کار بیفزایند. اصلاحات درون‌متنی مخصوصاً برای دست‌رسی راحت‌تر خواننده به منابع و به‌روزبودن منبع‌دهی از ایرادهای اساسی کار است که امید است در چاپ بعدی اصلاح شود.

کلمات کلیدی