بروز بحران اقتصادی و در کنار آن ظهور پدیدۀ همه‌گیر کرونا و تأثیر آن بر اوضاع اقتصادی، در سال­ های اخیر شرایط اقتصادی نامطلوبی را برای اقشار مختلف جامعه به وجود آورده است. در این شرایط خانوارها نیازمند کنش‌ها و راهبردهایی برای انطباق با شرایط و گذر از این وضعیت هستند. تحقیق حاضر نیز با هدف بررسی همین راهبردها که در شرایطی از نامطلوبیت اقتصادی از سوی خانوارها صورت می­‌پذیرد، گام برداشته است. این مطالعه در چهارچوب پارادایم تفسیری و برساخت­ گرا با رویکرد کیفی، تکنیک تحلیل مضمون و ابزار پرسشنامۀ نیمه‌ساخت­ یافته انجام شده است. افراد بیشتر از 18 سال نمونۀ تحقیق را تشکیل داده ­اند که برای انتخاب آن‌ها از نمونه ­گیری هدفمند از نوع در دسترس استفاده شده است. معیار ورود به مطالعه نیز سرپرست خانوار بودن نمونه ­ها در نظر گرفته شده است که در نهایت با توجه به قاعدۀ اشباع نظری با 36 نفر مصاحبه شد. نتایج تحقیق نشان داد که راهبردهای مواجهۀ شهروندان در سه دسته قرار می­‎گیرد: بعضی از کنش‎ها مقاومتی بودند و تنها درصدد کاهش میزان اثرات بحران­‎ها بر اقتصاد خانوار و تلاش برای ادامۀ حیات بودند. برخی کنش‎ها نیز بازیابی‌کننده‌ بودند؛ بدین صورت که خانوارها در صدد حفظ سطح رفاهیِ خود قبل از بروز بحران‎ها بودند. در اینجا کنش‎های اقتصادی کوتاه‌مدت و ناپایدار بوده است و تأثیر چندانی بر بازیابی اقتصاد خانوار و دفع شوک‎های بحران نداشته ­اند. برخی کنش‎های دیگر نیز در حوزۀ راهبرد خلاقیت قرار گرفتند. در این راهبرد افراد با استفاده از شرایط هرج و مرج اقتصادی کنش‎هایی نامولد و ناکارا را برای افزایش سهم خود از اقتصاد به کار بردند. در این راهبرد منفعت عمومی نادیده گرفته می‌شود و فقط نفع شخصی مدنظر افراد قرار دارد؛ البته برخی از کنش­ های خلاق مولد با عنوان خلاق بالقوه معرفی شده­ اند که با موانع بسیار در جهت عملی‌شدن روبه‌رو بوده‎­اند. در کنار این، نتایج تحقیق همچنین بیانگر اعتقاد شهروندان به تأثیرگذاری محیط و بستر اجتماع بر نحوۀ راهبردهای اقتصادی مردم بوده است؛ بدین صورت که فقدان بلوغ سیاسی علت ایجاد پیامدهایی چون اقتصاد شکننده، جامعۀ کم عیار و فرهنگ عقلانیت ستیز است؛ شرایطی که نوع راهبردها و کنش‎­های اقتصادی خانوار را متأثر کرده است.

کلمات کلیدی