آثار ادبی جهانی اغلب بر اساس اندیشه‌ها و دغدغه‌های عام بشری شکل می‌گیرند. نیازها، آرزوها، موفقیت‌ها، ناکامی‌ها و هرآن‌چه به طبیعت بشر باز می‌گردد مضمون اصلی آثار ادبی است. گرایش‌ها و کندوکاوهای معرفتی در کنار دیگر تمایلات انسانی موضوع بسیاری از این آثار - به‌ویژه آثار مبتنی بر نگاه فلسفی و عرفانی - بوده است. منطق‌الطیر عطار و چکامۀ تصویر پرده‌پوش سائیس از شیلر، دو روایت در دو فرهنگ و زبان مختلفند که این نیاز آدمی را با مراحل و نتایج تلاش برای دستیابی به مقصد معرفتی، بازتاب می‌دهند. زین‌رو مقالۀ کیفی و تحلیلی حاضر، در کنار مقایسۀ این آثار، پرداختن به مطالب منعکس شده در آن‌ها، شباهت، تفاوت و دلایل نا-/هم‌سانی‌شان را در زمرۀ اهداف اصلی خود برمی‌شمرد. از جمله یافته‌های این پژوهش ذکر این نکته است که گرچه شاعران نام‌برده از سنن متفاوت برخاسته‌اند و از فضاهای گوناگون سخن می‌گویند، اما اصل و انگیزۀ جست‌وجوی انسانی برای کشف حقیقت مطلق و نتایج آن در روایاتشان کمابیش همانند است. نیز هرچند در نگاه فیلسوفانه، جست‌وجوی رمز و راز هستی از دیرباز امری ارزشمند و والا تلقی شده است، اما عارفان نیز همواره در پی حقیقت هستی (حق/معشوق حقیقی) بوده‌اند و شاعران متفکر منسوب به هر دو نحله (عطار و شیلر) در آثار خویش این تلاش‌ها را بازتاب داده‌اند. ویژگی‌هایی هم‌چون ابهام و رازآلودگی، بی‌نشانی امر رازآمیز، ناتوانی یا بی‌زبانی کاشف راز و تحول شخصیت وی در دو روایت پیشِ رو مشترک است. البته مواردی چون شخصیت‌های روایات، قالب/ساختار، فضای داستانی، مصداق راز و حقیقت، تفاوت‌هایی در دو روایت دارند.

کلمات کلیدی