بارش‌های شدید ویژگی ذاتی بارش ایران است، که در دهه های اخیر با گرمایش جهانی، تشدید گردید. شناخت الگوهای جوی این بارش ها، در پیش بینی و کاهش خسارت ها کمک میکند. به این منظور، داده های روزانه بارش14 ایستگاه سینوپتیک در خراسان از 2017-1993، منطبق بر دوره روند سریع دمای کره زمین(بعد از 1970 میلادی)، استفاده شد. ایستگاه ها به گونه ای انتخاب گردید که همه مناطق ارتفاعی و اقلیمی را پوشش می دهند. برای بررسی همدیدی، داده‌‌های باز تحلیل شده مرکز ملی پیش بینی محیطی و پژوهش های جوی آمریکا(NCEP/NCAR) با تفکیک مکانی 5/2 درجه در شبکه مختصات 70- 15 درجه شمالی و80- 15 درجه شرقی استفاده گردید. در‌‌این تحقیق از متغیرهای ارتفاع ژئوپتانسیل متر سطح ۵۰۰ هیکتوپاسکال به عنوان مبنا‌‌‌‌، فشار سطح دریا‌‌، مولفه‌های باد مداری (U) و نصف النهاری(V) سطح ۵۰۰ هیکتوپاسکال و رطوبت سطح ۸۵۰ هیکتوپاسکال استفاده شد. روز بارش شدید‌‌، روزی تعریف شد که مقدار بارش بیشتر از صدک 95 ام(بارش سنگین)، جهش در نمودار باران نگار ایستگاه ثبات و در دیگر ایستگاه ها(حداقل 50 درصد) همزمان بارش ریزش کند(بارش سیستمی). نتایج نشان داد، این بارش ها مشابه غالب مناطق ایران، با آرایش نصف النهاری موج کوتاه بادهای غربی و پدیده های نادر بلاکینگ و سردچال اتفاق می افتند، چنانکه در بارش های شدید خراسان موقعیت سردچال ها از قفقاز و ایران تا آسیای مرکزی با هسته حداقل ارتفاع 5280 متر وجود دارند. در سطح زمین در جلوی تراف در خراسان، مرکز سیکلون با حداقل فشار 1008 هکتوپاسکال و آنتی سیکلون در منطقه قفقاز و غرب خزر با حداقل فشار1025 هکتوپاسکال است، که نشان از یک سیکلون فعال و فراگیر بارش در خراسان دارد. این حاکی است، غالباً بدلیل دوری خراسان از مرکز سیکلون زایی دریای مدیترانه و با سد زاگرس، کمتر سیکلون های فعال و با بارش زیاد به خراسان میرسند، اما بعضاً با آرایش خاص بادهای غربی و سردچال ها، سیکلون ها ی فعال با رطوبت زیاد به شرق ایران میرسند و بارش های شدیدی با بیش از 20 میلیمتر در کوتاه مدت را موجب میشوند که سهم عمده ای از بارش های جنوب منطقه با اقلیم خشک است.

کلمات کلیدی