گرد­ و ­غبار، توده­ای از ذرات جامد در مقیاس میکرون است که در هوا پخش می­شود و اثرات زیان­بار زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری را از خود برجای می­گذارد. شهرستان سرخس یکی از کانون­های بحرانی فرسایش بادی کشور و گرد ­و­ غبار است که تحت­تأثیر بادهای 120 روزه قرار دارد و مسئول مشخصی برای بررسی علمی و کاربردی این پدیده در منطقه مشاهده نشده­است. به منظور آگاهی از ویژگی­های بافتی با هدف شناسایی منشأ و ویژگی­های رسوب­شناسی ذرات گرد­ و ­غبار، به جمع­آوری نمونه­هایی از این پدیده در دو ماه متوالی (مرداد ـ مهر 1398) در منطقه سرخس پرداخته شد. سپس نمونه­ها توسط نرم­افزار Grad State و میکروسکوپ الکترونی (SEM) به کمک نرم­افزار Anix Emica، تحت آزمایش آنالیز لیزری (LPSA) قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیپ غالب شناسایی شده، رسوبات دانه­ریز با بافت سیلتی با جورشدگی متوسط تا زیاد (66/2- 57/1) و کج­شدگی (008/0- تا 79/0-) به سمت رسوبات دانه­ریز است. میزان سیلت در نمونه روستا­های مدنظر از گنبدلی تا بغبغو به ترتیب 96، 92، 89، 99، 96 درصد است و میزان رس، کمتر از پنج درصد ذرات را شامل می­شود. خروجی میکروسکوپ الکترونی نیز نشان داد که ذرات در نتیجه تخریب سطحی دانه نامنظم است؛ به طوری که ممکن است در نتیجه برخورد ذرات یا عمل انحلال، قسمتی از دانه تخریب شود و اشکال ذرات به صورت نامشخص و چند وجهی نیمه گرد تا مدور باشد. در بعضی نقاط نیز سطح دانه، کثیف و خالدار یا به صورت پوسته و ورقه ورقه یا پولک دیده می­شود. به علت داشتن خصوصیات فیزیکی متفاوت و چندتایی بودن نقاط پیک در نمودار توزیع اندازه ذرات، بیشتر رسوبات گرد­ و­ غبار منطقه رفتار­های چند منشأ دارند. همچنین جهت باد غالب منطقه، شمال غربی به جنوب شرقی است.

کلمات کلیدی