مقدمه: «توسعه» و عبارات ارزش‌گذارانه آن از قبیل توسعه ناپایدار، توسعه نامتوازن، توسعه‌نیافته، در حال توسعه و ... مفاهیمی پرکاربرد در تحلیل شرایط جوامع غیرغربی همچون ایران و مقایسه آن‌ها با جوامع توسعه‌یافته است. آنچه که در این تحلیل‌ها به‌عنوان امری مسلم و طبیعی در نظر گرفته می‌شود، ضرورت تحقق «توسعه» است، به‌گونه‌ای که تصور شکل دیگری از واقعیت غیرممکن به نظر می‌رسد. توسعه و شاخص‌های آن، نه‌تنها نقطه اتکای بسیاری از ارزیابی‌ها درباره سیاست‌ها و دولت‌ها، بلکه معیاری مسلط برای داوری درباره انسان و جامعه غیرغربی شده است. با این وجود، «توسعه» همچون هر پدیده اجتماعی دیگر تاریخمند است و فهم صحیح آن مستلزم اتخاذ رویکردی است که به این وجه توجه نماید. «تبارشناسی» به‌مثابه رویکردی نظری ـ روشی، پدیده‌های اجتماعی از جمله توسعه را در روند تاریخی‌شان مطالعه می‌کند. این مقاله، تأمل پیرامون ظرفیت‌هایی است که این رویکرد برای «مطالعات توسعه» فراهم می‌کند. جهت تحقق این هدف، از مشارکت تبارشناسی فوکویی، مطالعات پساتوسعه و پسااستعماریِ توسعه (که متأثر از فوکو هستند)، تحلیل فوکو از انقلاب اسلامی ایران و برخی ملاحظات استفاده شده است تا نسخه بهینه‌شده‌ای از تبارشناسی جهت کاربرد در «مطالعات توسعه» ارائه شود.

کلمات کلیدی