نقش کمپانی لینچ در وضعیت اقتصادی خوزستان دکتر عباس سرافرازی دانشیار تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد ab.sarafrazi@um.ac.ir چکیده انگلیسی ها به منظور سلطه سیاسی و اقتصادی بیشتر بر ایران ، خلیج فارس و خوزستان به مدت پنجاه سال تلاش نمودند ویکی از راه ههای تکمیل تجارت در خوزستان به دست آوردن امتیاز کشتیرانی در رود کارون و به دنبال آن احداث راههای تجاری در خوزستان و خاک بختیاری به منظور رسیدن به ایران مرکزی و تهران بود. لرد کرزن می نویسد: تقریبا 50 سال قبل اهمیت فوق العاده این وسیله تجارت یعنی رود کارون که مال التجاره ما را به شهرهای داخله ایران برساند و با مراکز گندم خیز مربوط کند و تجارت انگلستان و هندوستان را رونق دهد مشخص شده بود، که عاقبت این امتیاز را در دوره ناصرالدین شاه قاجار به دست آوردند این امتیاز دست شرکت ها و کمپانی های مختلف خارجی را در تجارت خوزستان باز تر نمود از جمله این کمپانی ها شرکت برادران لینچ بود شرکت عملا تجارت خوزستان را در انحصار خود در آورد. شرکت برادران لینچ در ابتدا به عنوان شریک کمپانی فرات و دجله که از مدت ها پیش شرکت انگلیسی کشتی رانی دجله را اداره می کرد، یکی از کشتی های خود را به سرویس رودخانه کارون اختصاص داده بود و از آن پس دو هفته یک بار از محمره تا اهواز این رفت و آمد دایر است حق کشتیرانی در کارون به دست کمپانی کشتی رانی بمبئی و ایران افتاد و بزودی کشتی به نام « ایران » در این رودخانه به کار انداختند و چون سودی از آن کار به دست نیامد تعطیل شد ولی شرکت برادران لینچ با وجود تحمل خسارت سرویس خود را حفظ کرد تا در آینده متضمن فواید تجارتی بسیار باشد. این امتیاز در ابتدا چندان بزرگ و پرمنفعت نبود لکن دو مزیت داشت : اول اینکه راه تجارتی کوه های زاگرس به اصفهان را گشود و بر مبنای آن ارتباط اصفهان با خلیج فارس از طریق موتور لینچ تسهیل شد که از نام شرکت یاد شده گرفته شده بود ، مزیت دوم اینکه امتیاز کشتی رانی در کارون راه را بر روی تحولات مهمتر در استان خوزستان هموار کرد و نزدیک به بیست سال بعد این استان مرکز صنعت نفت ایران شد. بزودی شرکت لینچ نقش موثری در شکوفایی اقتصادی خوزستان ایفا نمود گرچه در رابطه با فعالیت های اقتصادی آن نگاه مثبت و منفی وجود دارد و گویا بر تجارت سنتی خوزستان صدمه وارد نمود اما باعث تغییرات اساسی در بازرگانی منطقه شد ، گرچه به درستی فهرستی از کالاهایی که صادر می شد و جود ندارد اما از منابع و نوشته های برخی از ماموران انگلیسی می توان به برخی از آن ها رسید سایکس می نویسد در ناحیه اهواز غله و حبوبات به وفور یافت می شود و رعایای بختیاری نیز کتیرا دارند که از افتتاح راه بختیاری نتایج زیادی گرفته خواهد شد ، سایکس از تصادف کشتی که وی سوار بوده با یک کشتی دارای گندم سخن به میان می آورد از بندر امینیه در مقابل اهواز نام می برد که گندم هویزه از آنجا صادر می شده است . آزادی کشتیرانی در کارون پایین باعث رشد و رونق تجارت در خوزستان و به ویژه شهرهای خرمشهر و اهواز گردید. افزایش حجم مبادلات و داد و ستد، صادرات کالا به خارج و واردات کالا به خرمشهر، سبب گردید تا مردم اندک اندک به شهرهای مزبور مهاجرت کرده بر جمعیت آن‌ها افزوده شو و به عنوان کانون های تجاری مطرح گردند و در اقتصاد رو بهرشد خوزستان نقش موثری ایفا نمایند کلید واژه : خوزستان ، دوره قاجار ، وضعیت اقتصادی ، کمپانی برادران لینچ ،

کلمات کلیدی