برای کنترل اپیدمی ها ضروری است توزیع جغرافیائى میزان ابتلاء و مرگ و میر و عوامل موثر بر آن بررسی شود. این بررسی می تواند بر سیاست های بهداشت عمومی با هدف کنترل ویروس تأثیرگذار باشد. از آنجا که کووید 19 یک بیماری عفونی نوظهور و جدی است، تحلیل الگوی پخش فضایی همه گیری خصوصا در نواحی روستایی پیراشهری ضروری است و می تواند به اولویت بندی مکان ها برای مداخلات هدفمند، آزمایش سریع و تخصیص منابع در مواجهه با موقعیت های مشابه در آینده کمک کند. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری 66 روستای دارای مراکز بهداشتی درمانی، در مجاورت کلانشهر مشهد در بخش مرکزی شهرستان مشهد است. مقطع زمانی مورد بررسی بدو شیوع همه گیری تا مهرماه 1401 یعنی پایان موج هفتم همه گیری است. طی دوره مورد بررسی میزان ابتلا به کووید-19 برای هر روستا در نرم‌افزار ArcGIS وارد، پردازش و الگوی توزیع فضایی همه‌گیری با تجزیه و تحلیل تراکم نقطه‌ای بررسی شد. همچنین تکنیک‌های بیضی فاصله استاندارد و انحراف معیار برای ارزیابی تراکم یا پراکندگی افراد آلوده و تعیین الگوی توزیع فضایی کووید 19 بکار گرفته شد. جهت شناسایی الگوی توزیع فضایی همه گیری، تحلیل خودهمبستگی فضایی موران انجام شد. نتایج تحلیل فضایی نشان داد با دورشدن از کلانشهر مشهد از تراکم مبتلایان به کووید 19 در نواحی روستایی کاسته شد. لذا مهمترین عامل انتشار فضایی ویروس کرونا در روستاهای بخش مرکزی، فاصله و مجاورت مکانی با شهر مشهد بوده و از الگوی پخش فضایی سازش پذیر هاگرستراند تبعیت می کند. نیز با افزایش تراکم جمعیت روستایی و افزایش شاغلان بخش خدمات و صنعت، ابتلا به کووید 19 افزایش یافته است. ضریب موران برابر 1.52، با مقدار Z-Score برابر 17.19 نشان می دهد الگوی پراکنش فضایی ابتلا به کووید 19 در نواحی روستایی بخش مرکزی شهرستان مشهد خوشه ای است. نتایج مطالعه به سازمان‌های دولتی، سیاست‌گذاران و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی این امکان را می دهد تا تصمیم‌گیری آگاهانه ای جهت کنترل همه‌گیری و رسیدگی به بیماری‌های عفونی آینده انجام دهند. مطالعات مبتنی بر داده‌های کیفی برای تبیین نقش عوامل اجتماعی و اقتصادی تعیین‌کننده سلامت در شیوع کووید 19 مورد نیاز است

کلمات کلیدی