زمینه و هدف: مطالعۀ ژانر کودک‌سروده های نشریۀ کیهان بچه ها بمنظور گونه شناسی آنها صورت گرفته است. این گونه شناسی شامل بررسی فرمی، محتوایی و فرهنگی سروده ها میباشد و هدف آن، شناسایی و تحلیل ویژگیهای خاص این ژانر بمنظور درک بهتر این گونه از ادبیات کودک است. به عبارت دیگر، این پژوهش بدنبال درک عمیقتری از سروده های کودکانه است که در نشریۀ کیهان بچه ها منتشر شده است. روش مطالعه: این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. ابتدا با جمع‌آوری داده های مربوط به سروده های کودکان و سپس با تحلیل و بررسی فرم، محتوا، تصویر، موسیقی و زبانِ سروده ها. یافته ها: با گونه شناسی کودک‌سروده ها در این پژوهش، به مدلی مفهومی دست یافته ایم که شامل چهارچوب فرم و محتوا است. در بخش فرم، نظام تصویری، نظام موسیقایی و نظام زبانی سروده ها شناسایی شده و در بخش محتوا، شش دسته ‌بندی شامل ستایشی، طبیعت و عناصر طبیعت، اندرزی-تعلیمی، سیاسی-اجتماعی، تفریح و بازی، و تمنیات و آرزوهای کودکانه شناسایی شده است. با توجه به این دسته بندیها، گونۀ نوشتاری جدیدی به نام «کودک‌سروده» شناسایی شده است و تغییرات فرم و محتوای این گونه از آغازین سال انتشار نشریه تا پایان نیمۀ اول سال 1360 مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه گیری: در پژوهش حاضر با رویکرد ژانر، به شناسایی و گونه بندی کودک‌سروده ها پرداخته شده است. در بخش فرم، بر اساس تحلیل داده ها، مشخص شده است که در سروده های قبل از انقلاب، فرم کلاسیک و مضامین ستایشی با کارکرد نشاط‌بخشی و سرگرمی بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است؛ اما در سروده های بعد از انقلاب، فرم سروده هایی با مضامین سیاسی-اجتماعی و با کارکرد تعلیمی بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است. این نتایج نشان میدهد که با تغییر شرایط اجتماعی و سیاسی، محتوای سروده های کودکانه نیز تغییر کرده است و ژانر کودک سروده ها نیز در این تغییرات تحت تأثیر قرار گرفته است. در نتیجه این پژوهش میتواند به بهبود شناخت و درک ادبیات کودکانه و برنامه های آموزشی و تربیتی برای کودکان و نوجوانان کمک کند.

کلمات کلیدی