تصویرشناسی دانشی است که بر مبنای تصاویر یک قوم در ادبیات ملت دیگر به شناسایی «خود» و «دیگری» می پردازد. شناسایی «خود» از رهگذر نوع نگاه سفرنامه نویس به اقوام دیگر قابل بررسی است و شناسایی «دیگری» به واسطه تصاویر مستقیم و غیر مستقیمی است که وی از اقوام دیگر ارائه می دهد. در این جستار تصاویر اقوام ترک، روس، ایران و صقالبه از سفرنامه ی ابن فضلان در جایگاه یکی از سفرنامه های مهم دوره ی ادبیات عباسی از سه منظر اقتصادی، سیاسی و جغرافیایی طبقه بندی، تحلیل و ارزش گذاری شده است و تا حدّ امکان دلایل نگرش ارزش گذارانه ی ابن فضلان و نوع تصویر مستقیم، غیر مستقیم و یا ترکیبی آن، شناسایی و تحلیل گردیده است. شرایط مناسب اقتصادی در ایران و بلغار و هم چنین هم سویی شرایط سیاسی این دو قوم باعث غلبه تصاویر مثبت ایشان نسبت به ترکان و روس ها شده است. در خصوص تصاویر جغرافیایی آب و هوای سرد مناطقی از ایران و ترکان تصاویری منفی را در آن سفرنامه پدید آورده است.

کلمات کلیدی