برخی از فیلسوفان دین، کارآمدی دعا در جهان ممکنی را که آفریده خداوند عالم، قادر و خیرخواه محض است، مورد تردید قرار داده‌اند. استامپ امکان تبیین دعای موثر را با وجود صفت خیرخواهی محض خداوند، ضرورت هدایت جهان به سوی بهترین وضعیت ممکن و حفظ موقعیت کنونی جهان بر اساس خیر محض بودن خداوند مورد تردید قرار داده است. در مقابل هافمن با ارائه تبیینی از امکان موثر بودن دعا و شرایط آن و نیز نقد استدلال‌های مخالف علیه دعای موثر به دفاع از این مسئله پرداخته است. بررسی تطبیقی- تحلیلی مبانی و مقدمات هر یک از این دو دیدگاه بدین نکته رهنمون می‌سازد که در تبیین مؤثر بودن دعا پیش‌فرض‌هایی مانند معیار موثر بودن دعا، کیفیت آفرینش جهان هستی با در نظر گرفتن همه صفات الهی و نه تنها صفاتی خاص و امکان عرضه دعا در بهترین جهان ممکن نقش مهمی‌ در دفاع از موثر بودن دعا دارد. همچنین نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که استدلال استامپ در به چالش کشیدن دعای موثر، استدلال چندان قوی نیست چنان‌که هافمن نیز روش مناسبی برای دفاع از دعای موثر ارائه نکرده است.

کلمات کلیدی