در این پژوهش قصد داریم با بررسی یک اثر خوشنویسی منتخب، به‌عنوان یکی از سرنمون‌های آثار فاخر خوشنویسی ایرانی، نشان دهیم که خوشنویسی ایرانی خصوصیاتی مشابه نشانه‌های دیاگرامی دارد. با این فرض، از آنجا که شناخت و ذهن انسان بدن­مند است، ابتدا با استفاده از مفاهیم ساختاری خوشنویسی ایرانی و قوانین گشتالت سعی می­کنیم به درکی حسی از این اثر برسیم. در بعد، برای واکشی معنای مفهومی از این اثر، مدل آمیزۀ نشانه­شناختی برانت (2021) را به کار می­گیریم و معنایی را که پس از مواجهه با اثر، ساخت فضای آمیزه و اعمال طرح­واره­ها به‌طور مفهومی ساخته می­شود، با عنوان فضای معنا در این الگو پیشنهاد می­دهیم. معنای مفهومی به­مانند معنای حسی می­تواند با تغییر در دیدمایۀ (مفهومی) تغییر کند؛ زیرا این دیدمایه، ماحصل درک حسی و طرح­واره­های مخاطب است. تحلیل اثر خوشنویسی مورد نظر از دو منظر فوق با تمرکز بر مفاهیم شناختی چون انتخاب، دیدمایه، برجستگی، پویایی و روابط هم‌نشینی و جانشینی به‌روشنی سؤال این پژوهش را پاسخ داد و مشخص نمود که این اثر خوشنویسی را می‌توان ماهیتاً یک نشانۀ دیاگرامی در نظر گرفت؛ چراکه نوع سازمان‌دهی فُرم‌های خوشنویسی بر پایۀ مفاهیم شناختی مورد نظر به‌گونه‌ای انجام گرفته است که درک مفهومی اثر را ضمانت می‌کند.

کلمات کلیدی