ذخایر مس-طلا همراه با اکسیدهای آهن (Iron Oxide Copper–Gold: IOCG) تیپ جدیدی از ذخایر معدنی در دنیا هستند. این سیستم های معدنی یک تعریف بسیار گسترده و کلی از یک خانواده کانی سازی را نشان می دهند. این دسته از ذخایر معدنی دارای دو عضو مهم شامل مگنتیت و اسپکیولاریت (هماتیت) هستند. ذخایر IOCG در بازه های زمانی و محیط های تکتونیکی مختلف شناسایی شده اند و دارای سنگ میزبان متنوعی نیز هستند. دگرسانی گرمابی در این کانسارها گسترش داشته و شامل مجموعه ای از مواد ارزشمند معدنی نیز هستند. صرف نظر از اهمیت اقتصادی آنها، اطلاعات کمی در مورد شکل گیری آنها وجود دارد. در شمال شرق ایران کمربند ماگمایی خواف- کاشمر (KKMB) میزبان کانسارهای مهمی از ذخایر معدنی IOCG مانند کانسار طلا کوه زر تربت حیدریه است. همچنین کانسار بهاریه که در بخش غربی این کمربند واقع شده است یک ذخیره IOCG غنی از اسپکیولاریت همراه با مس و طلا است. ماده معدنی در این کانسار به صورت رگه-رگچه ای در واحدهای مونزودیوریت- دیوریت پورفیری میزبان شده است و دگرسانی سیلیسی- کلریتی نیز اطراف آنها به خوبی توسعه یافته است. کالکوپیریت کانه اصلی و اقتصادی حاوی مس در این سیسیتم است. در این پژوهش نقش شیمی محلول در تعیین و شناسایی تیپ و نوع کانه زایی بررسی شده است. بر این اساس کانسارهای IOCG ذخایری با محتوی آهن و سیلیس بالا هستند که در یک شرایط کاملا اکسیدان- فوق اکسیدان تشکیل می شوند. مهمترین کانه های همبود در این سیستم ها شامل کانه های کالکوپیریت، اسپکیولاریت، مگنتیت، کوارتز، کلریت و اپیدوت است. حضور کالکوپیریت به همراه مگنتیت و اسپکیولاریت حاکی از محتوی بالای آهن در این کانسارها است. از اینرو محلول سازنده این ذخایر غنی از سیلیس بوده و حضور دو کانه مگنتیت و اسپکیولاریت بیانگر فوق اکسیدان بودن آن است. با توجه به این نکات می توان بیان نمود که ذخایر IOCG نقطه مقابل کانسارهای تیپ مانتو (Manto) هستند. کانسارهای تیپ مانتو ذخایری غنی از مس، فقیر از سیلیس و آهن بوده که در شرایط کاملا احیایی تشکیل می شوند. اصلی ترین کانه حاوی مس در این ذخایر کالکوسیت بوده که غالبا با کربنات کلسیم رویت می شوند. از اینرو توجه به پاراژنز کانه ها و شیمی محلول سازنده نیز می تواند نقش اساسی در تشخیص و شناسایی ذخایر معدنی داشته باشد.

کلمات کلیدی