«تبدیل امتثال» آن است که شخص بعد از اینکه امر مولا را امتثال کرد، از امتثال سابقش رفع یدکرده و مجدداً آن را امتثال نماید. این بحث سابقه دیرینه در میان مسائل دانش اصول فقه ندارد و از زمان طرح آن تا به امروز، مشهور اصولیان به محال بودن آن معتقد شده اند. ادلهای که بر استحاله اقامه شده، عبارت است از منجر شدن تبدیل امتثال به »امر بدون غرض« یا »امتثال بدون امر« یا »طلب تحصیل حاصل«. دو قول دیگر نیز که در میان اصولیان و جود دارد؛ قول به تفصیل بین فرض حصول غرض ادنی و فرض حصول غرض اقصایِ آمر و قول به امکانِ مطلق است. البته قائلین به جواز از گذشته تا به الان استدلال درخوری نسبت به مدعای خویش اقامه نکرده اند و در نهایت آن را مستند به عرف کرده اند. نگارنده با استفاده از روش تحلیلی - توصیفی معتقد است با توجّه به تفاوت میان موالی حقیقی و موالی عرفی و امکان خارج سازی عمل سابق از امتثال بودن به واسطه قصد، میتوان قائل به امکان »تبدیل امتثال« شد. از اینرو، رجوع »تبدیل امتثال« به »هدم امتثال« است؛ علاوه براینکه عرف و سیره عقال امکان و مقبولیت بلکه پسندیده بودن »تبدیل امتثال« را با توجّه به اغراض شارع مقدّس تایید کرده و در موارد مشابه آن از اوامر عرفی، جواز و مطلوبیّت آن را بدون تردید تصدیق مینماید

کلمات کلیدی