رمان از آن‌سوی دیوار نوشتة م.ا. به‌آذین در سال ۱۳۵۱/1972 با شگرد رمان نامه‌نگارانه روایت شده‌است. این رمان به‌‌دلیل تاریخ جهان داستانی‌اش، تلاشی بوده‌است از به‌آذین برای نشان دادن فضای کشورهای ایران و فرانسه در بحبوحة وقوع جنگ جهانی دوم؛ گونه‌ای که نویسنده برای روایتگری‌اش انتخاب کرده نامه‌نگاری است. سوالات این جستار متمرکز بر مطالعۀ از آن‌سوی دیوار باتوجه به ویژگی‌های رمان نامه‌نگارانه، تعیین نوع الگوی نامه‌نگاریِ این رمان در میان انواع رمان نامه‌نگارانه و تحلیل کارکردهای روایت نامه‌نگارانه در روایتگری آن است. هدف نشان دادن قابلیت‌های این شگرد در هنر روایتگری است. روش پژوهش براساس مطالعه و تحلیل فنونِ نظریۀ روایت در رمان است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد نویسنده با انتخابِ پیرنگِ رمان نامه‌نگارانه برای داستانش به این کارکردها دست‌یافته‌است: ایجاد بستری مناسب برای بازگویی و انتقاد از وقایع تاریخی، سیاسی و اجتماعی دوران جنگ جهانی دوم و جامعة معاصر خود ازطریق حذف صدای راوی و استفاده از شیوة روایت ازطریق نامه‌هایِ دو شخصیتِ فرانسوی (با تعداد نامه‌های بیشتر) و ایرانی (با تعداد نامه‌های کمتر) که می‌توانند به‌طور صریح نوشته و خوانده شوند، شخصیت‌پردازی‌های متنوع، بی‌واسطه‌ بودن شناخت شخصیت‌ها، شنیدن صدای شخصیت‌ها صمیمانه و بدون دخالت نویسنده، تجربۀ دنیای درونی شخصیت‌ها به‌طورمستقیم، ایجاد کانونی‌سازی‌های چندگانه‌ی رویدادها و همچنین تصویر فرانسه و ایران ازسوی هر دو شخصیت‌، ایجاد و افزایش مولفۀ تعلیق و انتظار و همچنین امکان ظهور جهان‌های ممکن.

کلمات کلیدی